De entree van minister Van der Steur van Veiligheid en Justitie in september 2015 wordt spoedig door een serie ongelukkige zaken gevolgd: hij verontschuldigt zich binnen enkele maanden diverse malen tegenover de Kamer. Dit is niet de binnenkomst van een robuuste bewindsman, áls dat al op deze manier van personen gezegd kan worden. Materiaal kan robuust zijn (eikenhout bijvoorbeeld), in sommige regionale kranten heet het nieuwe watersysteem in Noord-Brabant begin 2016 robuust. Bij personen wordt het woord in de eerste plaats met gezondheid geassocieerd en dus met fysieke kwaliteiten. Dat is de primaire betekenis van robuust, een woord dat een sterk toenemende gebruiksfrequentie krijgt tegen het einde van de 20ste eeuw, blijkens Ngramviewer. Figuurlijk komt het voor in combinatie met financieel-economische zaken. Een robuuste groei en een robuust pensioenstelsel zijn dingen waar de naamgever van Rutte-I en van Rutte-II in het openbaar van sprak.
ROBUUST 1890-1990 KB Ngramviewer
Driemaal op een en dezelfde persconferentie van 18 februari 2011 horen de aanwezigen een nieuwe betekenis uit de mond van de premier:
- “Dat vraagt ook om een goede dialoog, een robuuste dialoog met het parlement.”
- “We hebben een opvatting en vervolgens ga je in zo’n – wat ik noem robuuste dialoog – zorgen dat het tot goede besluitvorming kan leiden.”
- “Ook daar vind ik het nuttig om robuust met elkaar over te spreken.”
Hier gaat het om de jongste betekenis die de Engelse Van Dale actueel als eufemistisch karakteriseert en omschrijft als “onstuimig, rumoerig, onbesuisd, ruw”. Als voorbeeld daarvan wordt a robust conversation opgegeven, ‘een vrijmoedige conversatie’. Dat is exact de taal uit de mond van premier Rutte die sprak van een robuuste dialoog. En dat het echt nieuwe taal is, blijkt uit z’n toevoeging “wat ik noem”. Dat zei de de PM op dezelfde vrijdag ook tijdens het wekelijkse gesprek op tv en door hemzelf van een vertaling voorzien: “wat ik noem een robuuste dialoog, een stevig debat”. Was Mark Rutte eerder die week op bezoek geweest bij zijn toenmalige Engelse ambtgenoot David Cameron? Andere vraag: ís Rutte wel eens schatplichtig aan diens taal?
Terwijl het gebruik van robuust met de meer afgeleide betekenis blijft voorkomen in de taal van de MP (bijvoorbeeld op de persconferentie van 17 november 2014: “Volgens wat de vice-premier doet is met iedere organisatie die probeert een positieve bijdrage te leveren aan integratie een robuuste dialoog te voeren”) verraste Rutte op 15 januari 2016 met een nieuwe variant. Het gebeurde op de persconferentie van die dag, toen hij de geplaagde Van der Steur in bescherming nam: “Ik denk hij de goede man is voor deze baan. En bij goed hoort ook dat als dingen niet goed gaan, dat je ook zelf daar weer verantwoording over aflegt. Dat doet hij hier. Dat waardeer ik. Dat hoort ook bij robuust besturen. En als dingen niet goed gaan, dat je ze ook benoemt.” (Met de nieuwe betekenis ‘verontschuldigen’, zie benoemen.)
Minister Van der Steur als voorbeeld van robuust besturen, dat is in de context van begin 2016 een manier van zeggen waaruit blijkt hoe snel betekenisontwikkeling zich kan voltrekken: sterk en gezond (zijn) > zeggen waar het op staat > zeggen dat je zelf mis was. Hoe veranderlijk is de inhoud van een woord bij frequenter gebruik.
P.S. De robuuste dialoog is waarschijnlijk een voorbeeld van het Ruttiaans. Het gebruik van het woord robuust is in het algemeen vrij typerend voor de partij van Rutte: robuust is de laatste jaren een VVD-woord. Minister Zalm bijvoorbeeld in 1997: “De ministers van financiën zijn geen macraméclubje. Het zijn robuuste mensen, die gewoon zeggen waar het op staat.” In 1998 vond het VVD-kamerlid Te Veldhuis “dat de zeer beroerde financieel-economische en dus ook sociaal beroerde situatie op de Antillen robuust moet worden aangepakt.” Ook Johan Remkes (oud-fractievoorzitter en minister van Binnenlandse Zaken) bediende zich er graag van. In 1997 verlangde hij “voor een volgende kabinetsperiode robuust beleid”.
Aanvulling d.d. 02.10.2016: Op basis van het concept-verkiezingsprogramma van de VVD voor de verkiezingen van maart 2017 is robuust geen woord van die partij: het komt er niet in voor. Wél staat het eenmaal in een kopje in vergelijkbare concept van D66, “Een robuuste rechtsstaat.”
