Echt, oprecht

Turf een maandje het voorkomen van de woorden oprecht en echt in een krant als De Telegraaf of NRC Handelsblad en de conclusie is: ze ontlopen elkaar niet veel. In augustus 2016 staat 4x echt en 5x oprecht in de NRC; in De Telegraaf scoort echt driemaal tegenover eenmaal oprecht in dezelfde periode. 1) Nu zijn kranten niet hetzelfde als persconferenties, maar hoe anders ligt het bij minister-president Rutte op vrijdagmiddag. Leg alle voorkomens van oprecht daar achter elkaar en de reeks heeft een lengte van een 50 stuks. Uit de mond van Rutte is echt vele, vele malen meer te horen, zo’n 1700 x in diezelfde kleine 200 persconferenties. Hoe vaak wordt op die manier dus een oraal uitroeptekentje geplaatst, een keer of 10 per persconferentie! Dat gaat bijvoorbeeld zo, in het integrale, letterlijke antwoord op de PC van 7 januari 2011 op de vraag van Mark Kranenburg (NRC) of steun van 79 zetels in de Kamer wel genoeg is voor iets als een missie naar Afghanistan:

“Wij gaan het debat in met het doel om zoveel mogelijk partijen te overtuigen. Ik ga dus ook niet speculeren op dat het maar een kleine meerderheid zou zijn. We gaan echt het debat in met het doel om zoveel mogelijk partijen te… Ik ben er echt van overtuigd. We hebben, beste mensen, vier jaar lang met tweeduizend mensen een militaire missie gehad. We gaan nu de volgende fase in in Afghanistan. De laatste NATO-top in Lissabon ging er ook over, het opbouwen nu van het vermogen in Afghanistan om zelf het land over te nemen. Daar moet je dus politiemensen voor gaan trainen. Dat gaan we hier doen. Het is geen militaire missie, het is een trainingsmissie. We gaan een volgende fase in. Ik ben er echt van overtuigd, ook vandaag in het kabinet, dat dit een logische volgende stap is. Dat je er ook recht mee doet aan de inspanningen die Nederland tot nu toe gedaan heeft. Dat doe ik echt uit de grond van mijn hart met een vaste overtuiging. Dat betekent dat ik echt ga proberen om zoveel mogelijk mensen te overtuigen.”

Echt en oprecht lijken op elkaar, van buiten en van binnen. Het voornaamste betekenisverschil is, dat echt oogt als een objectieve garantie terwijl oprecht hetzelfde uitdrukt maar dan op een subjectieve manier. Het is enerzijds echt ‘onvervalst, zo is het’ tegenover oprecht ‘ongeveinsd, zo voelt het’. Via Van Dale voegen we nog een klein verschilletje toe, echt kan ook een bijwoord zijn, oprecht staat er alleen als bijvoeglijk naamwoord te boek. Dat is onterecht. Kijk naar wat Maxim Februari schreef (NRC 23 augustus 2016) over Ryan Lochte: “Lelijke Amerikaan met een oprecht lelijk kapsel.” Oprecht lelijk.

Misschien is oprecht stiekempjes wel bezig aan een opmars waarin het een zekere overlap met echt gaat vertonen. Heel normaal was het bijvoorbeeld wat Rutte zei op 18 februari 2011 omdat hij toen een stellige mening verkondigde: “Ik vind oprecht dat het belangrijk is dat we rolvast zijn.” Maar op 30 september in hetzelfde jaar zegt de premier op de vergelijkbare bijeenkomst in Nieuwspoort: “Ik kan u absoluut verzekeren dat dat er oprecht niets mee te maken heeft”. En anderhalve maand later, 18 november is de uitspraak “Daar kijkt de hele wereld oprecht met jaloezie naar” evenzeer een feitelijke constatering en nauwelijks een opinie. In de taal van Mark Rutte begint oprecht met echt samen te vallen.

Daar kunnen we het Engels mogelijk verantwoordelijk voor stellen en als dat klopt dan zouden we hier een fraai, indirect voorbeeld van een anglicisme hebben. Op die laatste persconferentie vóor het Brexit-referendum in het Verenigd Koninkrijk zei de minister-president (27 mei 2016): “Ik denk dat wij in Nederland genuinely, oprecht, van de Britten houden.” Oprecht als vertaling van genuinely.

Het Engelse genuine heeft twee betekenissen, ‘echt, authentiek’ én ‘oprecht, eerlijk’.

1) Informatie gebaseerd op LexisNexis.

P.S. Na publicatie van deze bijdrage zag ik pas dat echt en oprecht ook samen kunnen voorkomen en in die volgorde. Paul Jansen (Telegraaf) zegt op de persconferentie van 20 mei 2011 dat hij behoorlijke irritatie had gezien tussen Rutte en Wilders.

De premier antwoordt dan: “Nee. Echt oprecht niet. Althans, niet van mij en volgens mij ook niet van Geert (…).”

P.S. (2) Zie nu ook wat Jutta Chorus schrijft in NRC Handelsblad d.d. 07.11.2016, “Die Rutte kun je écht vertrouwen”..