Het was een ronduit spannende periode eind 2013: de betrekkingen tussen Nederland en Rusland stonden onder grote druk, net toen het onderlinge Vriendschapsjaar ten einde liep. Enkele feiten uit een grotere reeks uit die tijd. De politie deed z’n normale plicht door een man die nogal wat had gedaan (laten we zeggen openbare dronkenschap, auto’s beschadigen, de eigen kinderen slaan) voor verhoor mee te nemen naar het bureau. Dat mag normaal zijn, het wordt anders als het een persoon betreft die door een diplomatieke status (“Wenen”) beschermd wordt. Zo iemand is boven de wet.
Kop NRC naar LexisNexis
Het ging om iemand uit Rusland en in diezelfde dagen werd juist een Nederlandse diplomaat in Moskou mishandeld. En dan werd er ook nog ‘es bij een Russische collega in ‘s-Gravenhage ingebroken. Media meldden bij dat laatste al snel dat de politie uitging van een “gewone” inbraak. Dat formuleerde de MP op 18 oktober in zijn televisie-gesprek met Sven Kockelmann als volgt: “De kwestie Den Haag is natuurlijk buitengewoon onfortuinlijk maar ook de politie heeft inmiddels laten weten dat het lijkt te passen in de modus operandi van de inbraken in die wijk”. 1)
De keus voor modus operandi in dat wekelijkse gesprek met de minister-president is opmerkelijk. Technische termen benut Rutte in het algemeen eerder op zijn persconferenties dan voor NPO 1. En modus operandi ‘wijze waarop men iets behoort te behandelen’ is een mondje Latijn dat formeel van inhoud is. Het is inderdaad een begrip uit de politiesfeer waarmee als het ware het handschrift van een misdadiger wordt gelezen. De inbreker vertoont constanten in zijn handelen en dat vormt diens M.O., modus operandi.
Niet de dader maar de inbraken in de wijk modus operandi noemen zoals Rutte deed, is ongewoon. Misschien wilde hij met een technische kreet de aandacht liever van het vervelende diplomatieke incident verplaatsen naar andere zaken, vergelijk bijvoorbeeld Exegesese, Kalenderfixatie, Kond voor hetzelfde. Dat is begrijpelijk, juist in het kader van een Vriendschapsjaar met een groot land.
P.S. De term modus operandi is in de Tweede Kamer het meest gebruikelijk in debatten met een zeker technisch-juridisch karakter, bijvoorbeeld als het gaat over de vraag wat de AIVD mag doen. Dat lijkt zich te verruimen. Jesse Klaver (GroenLinks) vroeg op 16 december 2015 aan Samsom (PvdA) of het “ook de modus operandi van uw fractie” was, dat Kamerleden politiek verwante bewindslieden assisteren bij het formuleren van stukken die bedoeld zijn voor de Tweede Kamer (zoals Van der Steur en Dijkhoff hadden gedaan bij de zogeheten Teeven-deal). In die gewonere omgang met het begrip ging Halbe Zijlstra (VVD) als staatssecretaris voor, toen hij op 30 mei 2012 verklaarde: “Het Lenteakkoord is voor het kabinet de modus operandi totdat er een nieuw kabinet is.” Dat was een verrassend royaal toepassen van een klassieke aanduiding, ja een nieuwe betekenis ‘leidend geheel, richtsnoer’.
1) Het woord onfortuinlijk roept hier wat vragen op. Is dat niet meestal beperkt tot omstandigheden waarin er aan iemand iets ongelukkigs overkomt? Vooral sportwedstrijden kunnen onfortuinlijk verloren worden. Iets als een proefrit kan onfortuinlijk voor iemand aflopen, of “Een onfortuinlijk wild zwijn heeft dinsdagavond een aanrijding met een trein niet overleefd”, zoals het ANP op 6 februari 2007 bekend maakte. Dat heeft allemaal betrekking op levende wezens. Maar een kwestie “onfortuinlijk” noemen is niet zo gangbaar en dat roept de vraag op of Eng. unfortunately hier als anglicisme in het Nederlands van de premier is terecht gekomen.
