Als een verkouden minister-president Rutte het op de persconferentie van 20 november 2015 heeft over de KMar geeft hij geen uitleg: de journalisten weten inmiddels heus wel, dat KMar een sneller uitspreekbaar woord is dan voluit Koninklijke Marechaussee. Het gaat over de militaire diensten en hun doorzettingsmacht en -kracht. Terloops zegt de MP dan dat de ministers zich over deze of gene vraag in verband daarmee hebben bekreund. 1)
Een half jaar later zal dit woord (in het geheel niet gangbaar in het hedendaagse Nederlands)
BEKREUNEN naar Ngramviewer KB 1840-1990
bij hem opduiken ter gelegenheid van de kwestie van het referendum over Oekraïne dat voor het kabinet op een nederlaag is uitgelopen. Dan (PC 8 april 2016) “zal het kabinet zich bekreunen over de vraag…” – welke kwestie hier ook aan de orde mag komen in de ministerraad, zich bekreunen is in vergelijking met het vroegere gebruik alleen in een nieuwere context toepasbaar. In het woordenboek staat zich bekreunen als alternatief voor ‘zich bekommeren’ en wie het woord van vroeger kent, zal er in dit positieve gebruik altijd als lijdend voorwerp mensen bij gedacht hebben.
Dat is veranderd, getuige ook de vervanging van om door over: zich bekreunen om is verschoven naar zich bekreunen over. Hier is zich bekreunen een alternatief geworden voor zich buigen. De premier gaf bij het debat over het tweede rapport van de commissie-Oosting als voorbeeld van guidance ‘sturing’ van de kant van Algemene Zaken: “Ten tweede: bekreun je over het vraagstuk van de mogelijke incongruentie van de rollen Fred Teeven als officier van justitie en Fred Teeven als staatssecretaris.” Terloops gememoreerd: let op het opmerkelijke incongruentie in dit kader, dat de aandacht van toehoorders toch even moet hebben getrokken.
Op de persconferentie van 14 juni 2013 had de premier het over “de verantwoordelijk Europees Commissaris, een functie waar Nederland zich voor heeft bekreund in het verleden, heeft geijverd dat die er zou komen.” Bekreunen voor is hier hetzelfde als – Rutte vertaalt het zelf bijna synchroon – ijveren voor.
We kunnen opvallend genoeg dus al bijna op basis van het vergezellende partikeltje weten wat de betekenis moet zijn: zich bekreunen om = zich bekommeren om, zich bekreunen over = zich buigen over, zich bekreunen voor = zich beijveren voor. Dat onderstreept, hoe ongebruikelijk het werkwoord bekreunen is geworden, hoe vrij de betekenis relatief gesproken en hoe opmerkelijk het dus is als Rutte het van stal haalt.
P.S. Bekreunen lijkt aan het eind van de 20ste eeuw een woord van “klein protestants”. André Rouvoet bediende zich er als Kamerlid (CU, eerder RPF) en als minister bovengemiddeld van. Rouvoet RPF: “(…) moeten wij ons er vooral om bekreunen hoe dat komt”, Rouvoet CU: “Wij moeten ons niet te veel bekreunen over wat er nog meer mogelijk is” en Rouvoet als bewindsman: “Het kabinet bekreunt zich daar wel over; het heeft zich daarover te bekreunen.”
In vroegere tijd vergezelden ook aan en met het betreffende werkwoord, net als over, maar het gangbaarst was toch steeds zich bekreunen om.
1) In de AD-bladen van 18 september 2015 is er specifiek aandacht voor Ruttes gebruik van dit woord geweest.
