Het kabinet Rutte-II is nog niet zo lang onderweg, als Halbe Zijlstra (dan voorzitter van de grootste regeringsfractie) graag een stelselhervorming zag waarbij vooral het systeem met allerlei toeslagen zou verdwijnen. Daarover krijgt de minister-president een vraag op z’n persconferentie van 17 mei 2013. Kan de minister-president toezeggen dat inderdaad gaat gebeuren wat partijgenoot Zijlstra heeft bepleit?
Als Rutte wel uitgebreid in zijn antwoord in gaat op de fraudegevoeligheid van een stelsel van toeslagen (staatssecretaris Weekers (ook VVD) verloor er z’n positie door) maar in essentie de boot toch wat afhoudt, is de vervolgvraag van verslaggever Ria Cats van het Financieele Dagblad: “Maar hij riep echt duidelijk op van dat kan, deze kabinetsperiode kunnen we nog wel een beetje flink het stelsel hervormen.” Dan zegt de minister-president dat hij er de dag tevoren over gesproken heeft in de Tweede Kamer: “Mijn reactie heb ik gisteren ook gegeven in het debat en daar heb ik Zijlstra niet op zien aanslaan. Dus volgens mij viel dat in goeie aarde.”
Wie mocht twijfelen over de betekenis en dus over de herkomst van aanslaan, die kan het uit deze context afleiden. Het heeft hier niets met ‘opleggen’ door de belastingdienst te maken of met het ‘succes hebben’ van een bepaalde maatregel. Aanslaan op in een vergaderzaal is hetzelfde als wat een waakhond verondersteld wordt te doen in het geval van onbekend of ongewenst bezoek. Het omgekeerde geldt dus ook: als een politicus níet op iets aanslaat, dan stemt hij in met wat er net gezegd is. Aanslaan is in de politieke taal een ander woord voor ‘op iets reageren’. Volgens Van Dale is de betekenis zelfs ‘heftig reageren’ maar dat geldt in de sfeer van een vergadering toch niet. Dit reageren op een ander lijkt een voorbeeld van betekenisuitbreiding van het aanslaan door een hond.
Een vroeg geval van het gebruik in de hier bedoelde lezing komt op 6 februari 1996 op naam van het Kamerlid Jan Dirk Blaauw (dan nog VVD). In het debat over de toetreding van de Russische Federatie tot de Raad van Europa zegt hij tegen de D66-woordvoerder dat deze gezien diens achtergrond ergens op had moeten aanslaan. Als minister Donner het (op 11.11.2004 in het debat over de moord op Theo van Gogh) ook gebruikt – “zou men inderdaad kunnen zeggen dat wij daarop eerder hadden moeten aanslaan” – dan lijkt het als het ware Haags gearriveerd.
Van Weyenberg – Google-afbeeldingen (fragment)
P.S. Aanslaan heeft momenteel een zekere populariteit in de Kamer. Het lid Steven van Weyenberg (D66) is waarschijnlijk koploper in het gebruik. Uit de mond van Esther Ouwehand klinkt het woord het meest komisch: zij vertegenwoordigt de Partij voor de Dieren. Na een ziekteperiode is ze sinds deze week terug.
Aanvulling 01.06.2017. Carola Schouten (CU) zei in het Verantwoordingsdebat van gisteren: “(…) maar ik ben er nu op aangeslagen omdat de Algemene Rekenkamer er expliciet op wees.” Ben, niet heb.
