Substantiëren, absorberen, adresseren, contextualiseren, exegeseren, redresseren (verwachtingen proberen te redresseren, PC 13 april 2012), reloceren of impacteren (PC 12 augustus 2016 1)) – héerlijk al die werkwoorden op –éren! Premier Rutte gebruikt taal hoorbaar bewust en met waarneembare vreugde. Het klinkt onder meer door in woorden als alerteren (zie de bijdrage van gisteren daar over) en regarderen.
Mogelijk heeft dat laatste woord een wat zwaardere lading voor iemand die in de zo te noemen Franse tijd talig gevormd is (dus de periode waarin het Frans bijvoorbeeld op het gymnasium een relatief groot aandeel op het lesrooster had) dan voor iemand in de Engelse tijd, dus die van tegenwoordig. This does not regard me (Van Dale Engels) heeft helemaal niets van het juridisch-plechtige aspect dat in het Nederlandse regarderen kan doorklinken, getuige ook uitspraken van de premier in het Wekelijkse Gesprek voor de publieke omroep:
- wat ook de minister-president regardeert (18 februari 2011 tegenover Pim van Galen)
- de ministeriële verantwoordelijkheid die regardeert de minister-president (1 februari 2013 tegenover Tijs van den Brink)
In die zinnen is – althans voor mij – regarderen meer op z’n plaats dan in de volgende uitingen waar het element ‘verantwoordelijkheid’ minder en minder aan de orde is en waar betreffen een gewoner en passender woord zou zijn:
- de regie regardeert in de eerste plaats … (PC 11 december 2015)
- de vraag ook van de Fransen die regardeert … (PC 11 december 2015)
- initiatieven van het parlement die niet direct ook een verzoek regarderen aan de regering (PC 18 januari 2013)
- Uw vraag regardeert vooral de lage inkomens (PC 15.04.2011)
Uw vraag regardeert vooral de lage inkomens. Regarderen kan geplaatst worden in die lange rij van werkwoorden op –éren die duidelijk maken: hier is Mark Rutte op gesteld. Een nog duidelijker voorbeeld daarvan viel op de persconferentie van 13 april 2012. De coalitie van VVD-CDA met gedoogpartner PVV was volop bezig met radiostil overleg op het Catshuis dat vlak daarna zou mislukken met de val van Rutte-I als gevolg. Op die PC sprak de minister-president over de huizenmarkt en maatregelen op dat terrein. Er was beïnvloeding van de kant van de georganiseerde makelaars, de premier meende bij een bepaald aspect “dat ‘t de NVM (…) was die hier voor pleidooieerde”.
Van pleidooi een afleiding maken in de richting van pleidooiéren is natuurlijk mogelijk. Tegelijkertijd komt het wat komiekerig over omdat het veel kortere pleiten al bestond. Maar pleiten is een eenvoudiger onderkomen, het is sociale woningbouw zónder die chique uitbouw in de vorm van het suffix –éren. Bovendien leidde het gebruik van dat aparte pleidooiéren bij de journalisten in Nieuwspoort wellicht wat aandacht af van de bijzondere spanning die er toen achter de schermen van het Catshuis geweest moet zijn.
Pleidooiéren (ik schrijf het met accent omdat er anders iets ei-achtigs lijkt te staan in een ouderwetse meervoudsvariant, dus pleidooieren) lijkt op het werkwoord dat viel in verband met de restauratiekosten van zekere behuizing in Den Haag, bedoeld als incidenteel verblijfsadres van Prinses Beatrix. Waarom die kosten gemaakt? De minister-president legde het aan de journalisten uit (20 juni 2016): dan is er “een plek (…) vanwaaruit zij kan acteren, kan werken”. Met acteren (evident níet in de betekenis ‘toneelspelen’ want door Rutte zelf direct vertaald met ‘werken’) is het vreemd gesteld. We hebben aan de ene kant de woorden actie en reactie, maar hoe gewoon het werkwoord re-ageren ook is, ageren wordt toenemend vervangen door acteren (in de betekenis ‘handelen’). Vergelijk (PC 02.04.2015): “.. dat daar Lilianne Ploumen al heel vroegtijdig ook met de Duitsers en met anderen op is gaan acteren om…” of op de PC van 18.02.2011: “Er zijn allerlei momenten dat ik in de Kamer zal acteren.” Ook toen zal de premier de Kamer niet stilzwijgend als theater gezien hebben.
De minister-president is niet alleen de man van het volkse woord, hij beschikt over een ruimer lexicaal palet. Of om de bijdrage over tussenwerpsels aan te halen: “Het is juist een mengvorm die Mark Rutte bij uitstek benut in zijn taal. Daarbij zijn er allerlei uitersten die hij gebruikt.” (Zie Poepoe.)
Goed weekend!
1) In de mediatekst van deze persconferentie schrijft de RVD tweemaal inpacteren in de betekenis ‘invloed, impact hebben op’ en niet impacteren. Van Dale heeft nog geen van beide varianten opgenomen. Op grond van de relatie met het basiswoord impact en gesteund door de uitspraak lijkt impacteren de betere papieren te bezitten. Dat is ook in overeenstemming met wat de RVD zelf schreef in de mediatekst van 25 mei 2012: “hoe dat impacteert op economische groei en op tekorten etcetera etcetera”. Toen dus wél met m.
IMPACTEREN mediatekst RVD 25.05.2012
Aanvulling 02.11.2017: Bij het debat over de regeringsverklaring van Rutte-III gebruikte de premier het woord plädoyeert en voegde direct toe: “zoals de Duitsers zeggen”. Hoe de Dienst Verslag en Redactie deze passage gaat behandelen is op dit moment nog onduidelijk. Feit is dat Duitse woordenboeken het werkwoord plädieren kennen, plädoyeren of plädoyieren moet ik daar nog zien te vinden. Zei de Nederlandse premier op z’n semi-Duits in hetzelfde debat rein hypothetisch?
Aanvulling ii 02.11.2017: Het verslag biedt inmiddels zicht op wat de premier gezegd heeft: “Dat is precies wat de heer Wilders hier “plädoyeert”, zeggen de Duitsers dan in goed Frans”. De vreemde talenkennis van de MP is dus bepaald van niveau, zijn aanvulling van het Frans had ik niet waargenomen.
Aanvulling 07.06.2019: Plädoyeert is inmiddels een running gag van de Nederlandse minister-president. Bij zijn wekelijkse persconferentie in Nieuwspoort gebruikte Rutte het vandaag opnieuw, zij het nu zonder er extra de aandacht op te vestigen via een extra opmerking. “Haagse Feiten” (Political Inzights B.V.) bevat overigens de weergave prefereert. Via Youtube is na ongeveer 26’50” na te gaan welke van de twee varianten de juiste is.
