De afgelopen dagen stonden in dit blog wat in het teken van wat “politieke taal” genoemd is, termen die in een specifieke lezing typerend zijn voor Den Haag (als politiek centrum).
Misschien zijn er in het gebruik van het woord jargon twee smaken (!): de ene is neutraal, de andere gekleurd. Wie kranten erop naslaat, zal allereerst ontdekken, hoe váak het woord gebruikt wordt. In dat opzicht scoren Trouw, De Volkskrant en de NRC elk minstens het dubbele van het aantal malen dat jargon in De Telegraaf opduikt. (De Telegraaf is de krant die door minister-president Rutte ver-re-weg het vaakst op zijn persconferenties genoemd wordt. Jargon figureert in deze bron vooral in de financiële kolommen, zoals: “aparte Financial Institutions Groups, Fig-teams in jargon.”)
Een voorbeeld van neutraal is “nanoporeus polyethyleen, in het jargon nanoPE”, uitdrukkelijk niet-neutraal is daarentegen dit gebruik in een sportverslag: “aanvallen, druk zetten (met excuses voor het vreselijke jargon).” Tegenover de technische aanduiding voor ‘vaktaal’ kan dus vooral een bijvoeglijk naamwoord als vreselijk of wollig duidelijk maken hoe negatief taalgebruikers staan tegenover jargon. Dat is de expliciete vorm. Niet zelden wordt Haags jargon meer impliciet veroordeeld en daarmee in de niet-neutrale hoek geplaatst. Bijvoorbeeld als een Kamerlid sprekend over een staatssecretaris geciteerd wordt op deze manier: “Hij spuit zoveel jargon dat niemand het meer snapt.” (De kop onderstreepte de inhoud: “Verwar en heers”, De Telegraaf 02.01.2016) 1)
Deze tweedeling spoort met de Nederlandse Van Dale, waarin zowel de omschrijving ‘brabbeltaal’ als ‘vaktaal’ voorkomt. Het negatieve lijkt vooral te sporen met wat het Franse woordenboek aan informatie geeft, het Engelse lexicon staat eerder wat minder uitgesproken tegenover het woord jargon. Dat kan met de komst van Donald Trump veranderen.
Mark Rutte – ook woordvoerder van Haags jargon – kan beide kanten op wanneer hij zich van de term bedient, aanvankelijk negatief als minister-president van Rutte I:
• (PC 01.07.2011) “In de huursector doen we dat door maatregelen te nemen die het scheefwonen moeten tegengaan. Scheefwonen, vreselijk jargon voor dat mensen met een te hoog salaris in een te goedkoop huurhuis zitten.”
• (PC 23.09.2011) (Parlementaire debatten vroeger:) “Dat ging er ook in die tijd soms behoorlijk stevig aan toe en dat je niet in notataal praat, in onbegrijpelijk jargon en dat je probeert in normaal Nederlands verstaanbaar je punt te maken, dat vind ik zeer te waarderen” (in het kader van “Doe eens normaal man”, zie Bestendigen).
• (PC 17.06.2016) “Ja, het kwam zo, ik had in een toespraakje in Groningen op een gezondheidscongres dat ging over gebouwde omgeving, vreselijk jargon voor, nou ja gewoon, architectuur en wat gebouwen en een omgeving kan doen voor het welzijn van mensen.” N.B. toespraakje: een verkleinwoord m.b.t. het eigen optreden van Rutte.
Later is de premier daarentegen eerder neutraal-informerend:
• (PC 21.06.2013) (m.b.t. Poetin) “als ik hem aanspreek op de positie dat NGO’s worden aangemerkt nu als foreign agent wat jargon is uit de oude Sovjettijd”
• (PC 17.04.2014) “(…) het aan de slag helpen van mensen die moeilijk aan de slag kunnen komen wat dan in jargon heet ‘met grote afstand tot de arbeidsmarkt’”
• (PC 02.10.2015) “Als allerlei landen daar bezig zijn met hun eigen activiteiten dan vraagt dat om een hele strakke deconflictering zoals dat in het militaire jargon heet.” (Zie de noot bij comfort.)
Is jargon een woord dat we terecht betrekken bij “politieke taal”? Ja, om dezelfde reden als dat gebeurde bij theoretisch, te weten om de negatieve smaak die aan het woord kan worden gegeven en die een link legt met de aanstaande president van Amerika.
1) Eerder komisch klinkt het woord in “een jaar later verdween de subsidie van 2,3 miljoen gulden `onder de zaaglijn’, destijds jargon voor wegbezuinigen” in dezelfde krant (23.10.2015).
