De wekelijkse persconferentie na de ministerraad begint na de binnenkomst van de minister-president met de aankondiging door de onzichtbare RVD-woordvoerder dat de premier het woord heeft. Na de joviale begroeting opent Mark Rutte met een (in de beginjaren nogal eens wat snel en voorovergebogen) voorlezen van een aantal puntjes, door hem ook wel de aftrap genoemd. Het begin heet in de mediatekst van de RVD (inleidend) statement. Dat is in de omschrijving van Van Dale een “uitspraak of verklaring die een duidelijke stellingname impliceert, boude bewering”.
Zonder de openingstekst van de premier tekort te doen, moet dat in dit verband een forse weergave genoemd worden. Passender is wat er in de Engelse Van Dale staat en wat neerkomt op een gewoner gebruik van het woord statement: “bewering, uiteenzetting, vermelding”. Het concrete daar gegeven voorbeeld to make a statement is “een verklaring afleggen”. Zolang de Nederlandse Van Dale z’n omschrijvingen handhaaft, betreft de begintekst van de persconferentie van de Haagse PM een statement in Engelse zin. 1)
Sweeping statements is een geregeld gebezigde term in de taal van Rutte, vooral met als doel om te weigeren ergens iets over te zeggen net als bij een als-danvraag (zie de bijdragen over casuïstiek, exegese, kalenderfixatie, plakken of apocalyptisch voor dezelfde aanpak):
- MP 03.02.2012 als ik daar allemaal sweeping statements over ga afgeven,…
- MP 05.04 2012 daar kan ik nu geen sweeping statement over afleggen
- PC 14.08.2015 om daar hele sweeping uitspraken over te doen
- PC 20.11.2015 … dat soort sweeping statements… 2)
Ook op dit punt is er enig licht tussen de Nederlandse en de Engelse Van Dale, want ze kiezen achtereenvolgens voor de omschrijving “onbeargumenteerde generalisatie” en “apodictische uitspraak”. Pas wanneer de minister-president wél een keer een sweeping statement wil afleggen, zullen we weten of hij eerder onbeargumenteerd generaliseert dan wel apodictisch spreekt.
In het Algemeen Dagblad staat de woordcombinatie nooit, in de Telegraaf hoogst zelden. Daarentegen oplopend scoren achtereenvolgens Trouw, de Volkskrant, NRC Handelsblad. Wie moeite heeft met de precieze duiding denke aan Donald Trump. Het Financieele Dagblad heeft in de afgelopen tijd in verband met diens opkomst en verkiezing enkele malen sweeping statements gebruikt:
• “Met haar serieuze, inhoudelijke aanpak steekt Clinton als een studiebol af tegenover de mediagenieke Trump met zijn ‘sweeping statements’ over het bouwen van muren en het tegenhouden van moslims bij de grens.” (FD 23.07.2016)
• “Trump maakte ‘sweeping statements’ over de ‘ramp’ Obamacare, de muur bij Mexico en de oneerlijke praktijken van Mexico, Japan en China én de media. Hijzelf is daarentegen ‘de grootste banenschepper die God ooit heeft gecreëerd.’ ” (FD 12.01.2017)
Donald Trump (Google afbeeldingen)
1) Statement wordt in het Nederlands weliswaar op z’n Engels uitgesproken en hebben we aan die taal ontleend, maar is desondanks een het-woord. Omdat het tegenwoordige Engels geen onzijdig lidwoord kent, zou de statement eerder verwacht zijn. Het lijkt logisch om de achterkant van woorden als fundament, instrument, bombardement e.d. er verantwoordelijk voor te houden dat ook statement een het-woord is geworden, ondanks de andere, Engelse uitspraak.
2) Op de PC van 8 juli 2011 had de premier het over “sweeping persconferenties”.
Aanvulling 02.11.2017: Bij het debat over de regeringsverklaring van Rutte-III betichtte de premier (meen ik, het voorlopig verslag is nog niet verschenen) Roemer (SP) van een sweeping conclusie. De betekenis is hier kennelijk iets als ‘overhaast, onvoldoende gefundeerd’.
