Ja, het is verrassend, te ontdekken dat het woord gij in 2016 toch nog 16x de Handelingen van de Tweede Kamer gehaald heeft. Hoe en in welk kader? Een kijkje in de TK, de Taalkeuken van de Tweede Kamer.
- Allereerst komt gij natuurlijk voor in citaten. Maar verrassender dan in de toch wat fossiele gevallen was wat staatssecretaris Van Rijn antwoordde in een debat over de voortgang van de pgb-trekkingsrechten. Hij zei in reactie op een vraag van zijn permanente opposante Mona Keijzer (CDA) in een taal die juist zij moet hebben verstaan (en wie weet ook direct gekoppeld aan Jesaja 49): “Gij zijt allen in de palm van mijn hand geschreven, dus ik heb u allen even lief.”
- Bewindslieden zijn eerder geneigd tot het gebruik van gij om te verwijzen naar de hiernumaalse Overheid. Plasterk deed het in 2016 diverse keren (bijvoorbeeld “Dan wordt het gemeentebestuur aangesproken: gij zult het nu onmiddellijk doen.”) of Dijsselbloem: “Gegeven de risico’s die dat heeft opgeleverd, heeft de overheid de verplichting opgelegd: gij zult dit kapitaal hebben. En dat zult gij hebben in deze lagen, met deze percentages en op die manier opgebouwd met zo veel gewogen en ongewogen risico’s (…)”.
- Tussen Kamerleden kan het ook gebruikt worden, niet zelden is er dan een lid van de CU of de SGP bij betrokken. Van Gerven (SP) verwijst in het kader van Actief donorregistratiesysteem in de richting van Van der Staaij via “gij zult niet doden”. Zijlstra (VVD) legt aan zijn SGP-collega “gij moet open” en “gij zult op zondag open zijn” voor. Is dat bewuste verwijzing naar de Tien Geboden? Dat is toch wel aannemelijk. Omgekeerd zegt Carola Schouten (CU) tot initiatiefneemster Yücel over de wet gelijke beloningen: “Zij zegt eigenlijk tegen de or: gij ontvangt de informatie over beloningsverschillen tussen mannen en vrouwen, punt.” Daar is degene die de initiatiefwet indiende de vertegenwoordiger van de Overheid. Segers (eveneens CU) verweet (ook weer overheidsgericht) het kabinet sturing onder het motto “gij zult betaald werk hebben”.
- PVV-kamerlid De Graaf houdt kennelijk van gij, op twee momenten in 2016 geeft hij er blijk van. Hij legt kwesties voor aan minister Asscher en zegt daarbij namens de bevolking te vragen: “minister, waarom hebt gij ons verlaten, waarom beschermt u ons niet tegen de oprukkende islam in Nederland?” Bij een debat over arbeidsmarktdiscriminatie schreef hij het eerste gebod “Gij zult geen verschillen zien” toe aan wat hij noemde “de politiek correcte gemeente”.*) Fractievoorzitter Wilders van de PVV citeerde eerder in 2016 de Koran, in het kader van de aanslagen in Brussel: “Maak voorbereiding tegen hen, met wat gij wilt en kunt aan kracht van paarden om te terroriseren.” Zo althans zeggen de Handelingen het maar het oogt vreemd.
Hier komt een bijzondere combinatie voor van het moderne begrip terroriseren en het volledig gedateerde gij: het eerste woord komt rond 1950 op wanneer het tweede al goeddeels verdwenen is. De niet nader genoemde Koranvertaling is hier even apart als Henk Krol (50Plus), die Wilders in een ander debat herinnerde aan het breken van een uitgesproken verkiezingsbelofte. Krol had het over mensen die in een groot AOW-gat belanden “mede dankzij ook gij, Brutus van de PVV”. Het is hetzelfde wijzende vingertje als van Filips II op het schilderij van Cornelis Kruseman. Maar gij in dit citaat is de verkeerde naamval. Hoe kan ik dat duidelijk maken? Het is van hetzelfde soort als wanneer Krol gezegd zou hebben “mede dankzij ik” of “mede dankzij wij” dat op een inburgeringscursus toch ook fout gerekend zou worden.
Het geeft aan, hoezeer gij een vreemdeling geworden is in het hedendaagse Nederlands. Hoe verrassend dus ook dat dit persoonlijke voornaamwoord nog 16 maal in de belangrijkste politieke arena in 2016 te horen geweest is. Gij is in 2016 een krasse bejaarde die z’n tijd gehad heeft. **)
Schilderij Cornelis Kruseman. Filips II: Niet de Staten maar gij, gij, gij. (screenshot afb. wikiwand.com)
*) “De politiek correcte gemeente” is allicht een even depreciërende aanduiding van politieke tegenstanders als “de linkse kerk”.
**) In de Eerste Kamer kwam het in 2016 uitsluitend voor in bijdragen van SGP-fractievoorzitter Peter Schalk: viermaal in de Algemene Beschouwingen.
