Ballen

Wie wil nagaan welke volksvertegenwoordiger in de Tweede Kamer gebruik maakt van de uitdrukking ballen tonen, is vooral op de verslagen van de laatste jaren aangewezen. Gelet op de betekenis is het geen wonder dat het oppositiepartijen zijn die er gebruik van maken als puntje bij paaltje komt. Ze liggen in elkaars nabijheid: als puntje bij paaltje komt, schikken regeringspartijen zich naar het kabinet – ze tonen geen ballen.*)

Dat deze laatste manier van zeggen van de eigen tijd is, kan er mee te maken hebben dat er in Van Dale nog vergeefs gezocht wordt naar dit anglicisme. Misschien is er ook wel wat redactionele terughoudendheid, want waaraan refereert de spreker eigenlijk wanneer hij anderen verwijt dat ze geen ballen tonen?

Kriskras door de Handelingen zoekend naar bronnen komen we uit bij parlementariërs als Smaling, Öztürk, De Graaf, Beertema, Roemer, Wilders, Graus, Van Dijck, Bontes – allemaal oppositie. Allemaal mannen, enkele malen SP naast een hoog PPV-gehalte. Maar laten we Esther Ouwehand van de Partij voor de Dieren niet vergeten. Misschien moeten we de afzenders plaatsen bij de nadrukkelijker formulerende oppositie, want als een Kamerlid van de CDA- of de ChristenUnie-fractie het zegt dan is het een uitzonderlijk gebeuren.

Carola Schouten (CU) zei het in 2016 eenmaal (maar wel in de richting van de notoire forse-taalgebruiker Machiel de Graaf (PVV)) en ook Madeleine van Toorenburg (CDA) één keer. De laatste complimenteerde de gevangenisdirecteuren ermee en dat kan haar uitlating verklaren. Ze is zelf in dat milieu werkzaam geweest en memoreert dat geregeld in haar parlementaire bijdragen. 1)

Fragment website Staatsbosbeheer

Hoe parlementair is het eigenlijk om ballen tonen in de Tweede Kamer te zeggen? Op 8 juni 2016 was er een zogeheten VSO (Verslag Schriftelijk Overleg ) met staatssecretaris Martijn van Dam over de Uitvoeringsregelgeving Wet natuurbescherming. Daarin sprak Dion Graus (PVV) opnieuw over de kuddes op de Oostvaardersplassen en de losheid waarmee daarmee wordt omgegaan:

Graus: “Hongerdood is de ergste vorm van dierenmishandeling die er bestaat; die is gewoon verschrikkelijk. Ik hoop echt dat de staatssecretaris nou eens ballen toont.

De voorzitter: Ach, mijnheer Graus.

De heer Graus (PVV): Mevrouw de voorzitter, dat is gewoon spreektaal. Dat woord mag ik toch gebruiken? Ik ben maar een eenvoudige jongen uit de oostelijke mijnstreek hoor.

De voorzitter: Dat is geen reden om dat soort taal te gebruiken, ook niet als eenvoudige jongen.”

Na een bijdrage van mevrouw Thieme en een reactie daarop van de staatssecretaris komt de voorzitter vlak voor sluiting nog even terug op wat Dion Graus heeft gezegd, het gebruik van “dat soort taal”. Waarschijnlijk is Graus intussen even langs geweest (hoe makkelijk kan dat vanaf de PVV-bankjes) want ze zegt: “Voor de Handelingen: de heer Graus bedoelde spierballen.

De heer Graus (PVV): Ja, mevrouw de voorzitter, dat zegt veel meer over u dan over mij, want ik bedoelde spierballen. Ik weet niet welke ballen u bedoelde, maar ik bedoelde spierballen.

De voorzitter: Dank u wel. Hiermee zijn wij aan het eind gekomen van dit VSO.”

Uit de volgorde van de woorden die uitdrukking moeten geven aan zijn verontwaardiging tegenover de voorzitster, blijkt dat de eenvoudige jongen uit Heerlen zelf minstens ook een andere lezing in gedachten had voor de uitleg van ballen tonen.

*) Het eerste citaat van puntje bij paaltje dateert waarschijnlijk van de Handelingen van een vergadering in het jaar 1911 en lijkt daarmee minstens een eeuw ouder dan ballen tonen.

1) Aanvulling 01.06.2017. In het debat over het gebruik van de enkelband verklaarde mevrouw Van Toorenburg vandaag dat ze het eigenlijk niet meer mocht zeggen, maar vooruit dan nog eenmaal: haar vroegere werkkring was etc.

Idem. Het voorlopige verslag verwoordt het zo: “Ik mag het eigenlijk niet meer doen, maar ik doe het toch nog maar een keer: ooit, in mijn vorige leven, was ik directeur van een gevangenis. Niemand kan dat meer horen, maar dat is nu eenmaal zo.”