Als voorbereiding op de Top van Malta vandaag debatteerde de Tweede Kamer gisteren met de minister-president en de minister van Buitenlandse Zaken. Zo’n debat is tegenwoordig – mooi! – te volgen via NPO24 zodat zoiets in principe wereldwijd live te volgen is. Nog veel mooier (!!) is de mogelijkheid om al enkele uren nadien kennis te nemen van de schriftelijke neerslag die de Dienst Verslag en Redactie (DVR) daarvan op het net zet. Dat is heel snel al een zeer verzorgde weergave van het gesprokene.
Verhoeven (D66) opende het bal en namens de PVV was de heer De Roon een van z’n tegenspelers. Hij werpt Verhoeven voor de voeten dat D66 demonstreerde op het Malieveld tegen de inreisverboden van president Trump. Maar hoe kon dat nou, aldus De Roon: Amerika wil nog 50.000 asielzoekers opvangen, rijke staten als Saoedie-Arabië en Qatar daarentegen nul. Waarom demonstreert D66 niet voor de ambassades van die landen? Waarom geeft u bij die landen geen thuis, vroeg De Roon. Zo noteerde ik het verrast, want ik zou zelf opteren voor niet thuis.
Een paar uren later kon die notitie vergeleken worden met het voorlopige verslag van de DVR: “Als het gaat om landen als Saudi-Arabië en Qatar, die het salafisme hier willen importeren, geeft u niet thuis, maar dat zijn de staten die nul asielzoekers accepteren.”
Via de app Debat Gemist is een vergadering als deze prachtig terug te zien en wie dat net als ik gedaan heeft, constateerde dat De Roon geen thuis zei en dat de verslagleggers van de Tweede Kamer diens tekst hebben gecorrigeerd. Beide is logisch, zowel wat de heer De Roon zei als wat de Dienst van de Tweede Kamer schreef. Dat is vrij gemakkelijk helder te maken aan het verslag van diezelfde dag. Op welke posities zien we de ontkenning geen verschijnen? De eerste vijf verschillende gevallen van deze dag zijn: Geen profileringsinstrument, geen selectie aan de poort, geen recht op studiefinanciering, geen meerwaarde, geen juist verzoek.
Vergelijkbare steekproef, wat zijn zomaar vijf malen in hetzelfde verslag dat het eveneens ontkennende niet voorkwam? Niet alle hogescholen, het niet halen van rendementsafspraken, niet betekent, niet onze bedoeling, niet de zegen.
Een beetje taalkundige ontleding laat zien dat geen vrijwel steeds onmiddellijk vooraf gaat aan een zelfstandig naamwoord. Geen is een ontkennend lidwoord en staat op de plek van het lidwoord, niet bevindt zich als negatief bijwoord vrijwel aldoor iets verder van af van dat zelfstandig naamwoord en eventueel op een heel andere plaats in de zin. Op basis daarvan is het niet onlogisch dat de heer De Roon geen thuis zei, immers een vluchteling heeft geen thuis. Toch heeft de DVR gelijk, gangbaar Nederlands is niet thuis geven.
Sla het na in Van Dale en daar staat het – ze noemen thuis in dit geval een bijwoord, geen zelfstandig naamwoord. We kunnen ook kijken naar het voorbeeld van het niet halen van rendementsafspraken. Daar is de plek van het lidwoord al bezet (het) en dat verdraagt zich dus niet met geen. Eigenlijk kunnen we daarom beter schrijven “het niet-halen van rendementsafspraken” zoals een verbindingsstreepje in feite ook beter zou passen in die Nederlandse uitdrukking “niet-thuis geven”.
Terloops zien we dat er kennelijk verschil is tussen geen juist verzoek en niet alle hogescholen ook al staan die op vergelijkbare afstand van het zelfstandig naamwoord. Dat klopt: niet ontkent alle (een voornaamwoord), geen ontkent verzoek (een zelfstandig naamwoord). Het verschil in bereik van die ontkenning geeft het Nederlands weer met de verschillende keus voor niet of geen. Daar zou de minister-president in de pauze op Malta een praatje over kunnen maken met collega’s. Angela Merkel moet toegeven dat het Duits een vergelijkbaar onderscheid heeft met kein ‘geen’ en nicht ‘niet’ (lijkt me, zonder verdere controle). En Theresa May wordt, als ze er inderdaad niet is, nu al gemist want zij zou kunnen vertellen dat het Engels in de pas loopt, maar ook weer wat andere mogelijkheden heeft.
P.S. Aanvulling 22.02.2017. In het handige dagelijkse overzicht van NRC Handelsblad in de aanloop naar de verkiezingen van 15 maart (De Haagse Stemming) staat vandaag dat het nog geen storm loopt bij de Britse bookmakers omtrent onze verkiezingen. Dat is eenzelfde verandering ten opzichte van wat eerder normaal Nederlands was, nl. dat het nog niet storm loopt (misschien beter te schrijven als één woord stormloopt).
