Gestie

Toen Hans Kombrink het Latijn niet verstond, vroeg hij aan de spreker (Theo Joekes) om dat even voor hem te vertalen en dat deed deze. (Zie de aflevering die Propter heet.) Was er niet ooit een bepaalde kwestie (Zuid-Afrika, olieboycot?),  waarbij minister Van Agt juridisch in het Parlement sprak van “rebus sic stantibus” en waarop de aanwezige Kamerleden bedeesd instemmend zwegen en niet informeerden – misschien wel om openlijk hun onkunde niet te laten blijken? Jan Terlouw D66 hint daar wellicht op bij de Algemene Beschouwingen van 07.10.1980 als hij de taal van inmiddels tot premier gepromoveerde Van Agt onder schot neemt: “Het kabinet, althans de Minister-President, houdt van beeldspraak en van robuuste oud-Nederlandse woorden. Voor dit intussen lichtelijk versleten gezelschap, waarin zich ijdeltuiten noch non-valeurs bevinden (of hoe was die aanduiding), was het pad niet zonder doornen en distelen en mistig waren dikwijls de weersomstandigheden. Er zijn wonderlijke kunstgrepen nodig geweest, of ze nu de vorm aannamen van een rebus sic stantibus, of van een brief aan de heer Luns, of van een textexegese van een NAVO-communiqué waarover ik nog steeds verbijsterd ben (…).” Rebus sic stantibus, zoals de zaken nu staan, een volkenrechtelijke term.

Nog als minister van justitie kreeg Van Agt op 23 oktober 1974 vragen van “boer” Koekoek over omkoping bij de aanschaf van vliegtuigen. Koekoek had juist voorspeld dat zijn bijdrage die avond vast weer níet op de televisie zou verschijnen en zegt dan bijna streng-verhorend tegen Van Agt: “Als de justitie zo goed werkt, weet de Minister dan nu ook al, welke invloed kamerleden op aankoop van vliegtuigen hebben? Dit is een heel belangrijk punt bij deze interpellatie. De Minister weet het. Mogen wij het dan niet weten? De deskundigen spreken elkaar tegen. De heer Kikkert heeft gezegd: er is geen enkele invloed. De fabriek denkt: een geweldige invloed, ik beloof anderhalf miljoen. Mogen wij het weten of niet? Laat de Minister hierop antwoorden.” Daarachter ontbreekt eigenlijk een uitroepteken in de Handelingen – de leider van de Boerenpartij wil écht wat van de minister horen, voor de draad ermee!

Excellentie antwoordt kort en bondig: “In de eerste plaats is de invloed van de Kamer op de gestie van de Regering in het algemeen niet te onderschatten. In de tweede plaats zal de Kamer straks nauwkeurig kunnen vaststellen, welke deze invloed in concreto is geweest.”

En de heer Koekoek? Hij zwijgt. Was hij tevreden met het antwoord? Zou hij het woord gestie in concreto gekend hebben? Was het opnieuw een talige truc van Van Agt in de sfeer waarvan Terlouw later zou reppen, in alle openbaarheid iemand zand in de ogen strooien met behulp van jargon? Ik vind de kwestie niet beschreven in de zeer leesbare biografie van Van Merriënboer, Bootsma en Van Griensven (2008).

In Fockema Andreae’s Juridisch woordenboek wordt onder gestie simpelweg verwezen naar het gangbaardere begrip beheer, daar omschreven als ‘de bevoegdheid tot het behartigen van de dagelijkse zaken’. Dat klinkt net even specifieker dan wat Van Dale kort aanduidt met “werkzaamheid, ambtsuitoefening, beheer”. In de Kamer klinkt het woord ook in de jaren ’70 van de vorige eeuw nog zelden. De jurist Wiebenga (VVD) is op 17 januari 1990 vooralsnog de laatste die het gebruikt: “In de ogen van mijn fractie is het vernietigingsrecht evenals het schorsingsrecht een uiterst middel – je kunt wel zeggen een paardemiddel – waarmee ingegrepen wordt in gemeentelijke gestie.”

(Zie over het onderwerp Van Agt en taal ook de aanvulling bij Ommekomst.)