Minister Plasterk begint het debat over de Begroting Koninkrijksrelaties van 13 oktober 2016 met het uitspreken van de verwachting dat het niet veel bijzonders is: “Ik heb zo het vermoeden dat morgenochtend de kranten niet zullen openen met dit debat.” Dat mag zo geweest zijn, de minister komt de aanvoerder van het D66-smaldeel wel eventjes tegen in het debat. Pechtold vuurde een aantal vragen op de minister af, vooral over ministers die kortgeleden uit het Caribische gebied in Den Haag langs zijn geweest. Plasterk is daarvan niet precies op de hoogte en dat brengt Pechtold naar de interruptiemicrofoon, want hij vindt dat de bewindsman zich daar (meer) mee had bemoeien: “Ik vind het inderdaad idioot dat u niet in staat bent om te weten wat er met andere ministers uit het Nederlandse kabinet, dat met één mond dient te spreken, besproken is. Daar zou u bovenop moeten zitten. Maar laten we dat maar even laten zitten. ”
Plasterk (PvdA) reageert: “Ik heb er nu alweer spijt van dat ik op het niveau van de heer Pechtold ben gaan discussiëren, dus ik laat dit verder voor wat het is. Want als er woorden als “idioot” gelanceerd worden …” 1)
Drie, vier jaar tevoren had Martijn van Dam (dan nog Kamerlid voor de PvdA) bij enkele gelegenheden herinneringen opgehaald aan de manier waarop Mark Rutte destijds als staatssecretaris van Sociale Zaken voorspellingen had gedaan over het verwachtbare aantal arbeidsmigranten, bijvoorbeeld: “Ik kijk terug naar 2003, toen staatssecretaris Rutte, die op hetzelfde ministerie zat als deze minister nu, namelijk Sociale Zaken, over het genoemde aantal van 300.000 arbeidsmigranten zei: zo’n idioot hoog aantal, daar komen wij niet aan.” Inderdaad, Rutte gebruikt het begrip idioot met zekere regelmaat, zie bijvoorbeeld Apocalyptisch, Bizar, Spectaculair, Come on en vergelijk ook de tekst over Griezels. Het werd door meer VVD’ers bij debatten gebruikt (door Charlie Aptroot bijvoorbeeld, eerder Ad Nijhuis, Herman Lauxtermann) maar Pechtold is degene die hoog scoort op de frequentietabel van het woord idioot.
Idiotès is een Grieks woord dat ‘man uit het volk’ betekende als tegenstelling tegenover degene met een bestuurdersfunctie. Dat was enkele duizenden jaren geleden, hier gaat het gaat om het bijwoord dat een versterkende functie heeft en dat de laatste periodes vooral vanuit de oppositiepartijen PVV en SP gebruikt wordt. Ook en vooral vrouwelijke parlementariërs van GroenLinks schrikken er niet voor terug, zoals bijvoorbeeld destijds Ineke van Gent of in later tijd Linda Voortman en Liesbeth van Tongeren. Pechtold is niet de enige D66’er. Wouter Koolmees zei in 2014: “Dit jaar noemde de minister-president het een idioot hoog bedrag”, maar daarin citeerde het Kamerlid de MP zoals Martijn van Dam dat deed. Job Kohnstamm was in 1992 hun vroege voorloper als Kamerlid: “Tot nu toe hebben de heer Lansink en ik, als het erop aankwam, niet eens zo idioot gek veel verschillend gestemd”. (Niet idioot gek veel zal een vergrotende trap zijn van niet zo gek veel. Niet zo gek veel is een graag gebezigde woordencombinatie in de Tweede Kamer, Barend Biesheuvel (ARP) was de eerste gebruiker in 1961 en in 1962. Hij gebruikte deze frase vaker, ook als minister.)
Niet zo gek veel gaat minder ver dan idioot veel. Mechteld de Jong was het enige CDA-kamerlid (katholiek) dat tot dusver idioot gebruikte (in 1993, “zulke idioot hoge bedragen”). Dit woord is in protestants-christelijke kring kennelijk niet of nauwelijks gangbaar. Ook binnen de Partij van de Arbeid is het momenteel kennelijk not done, getuige Plasterks reactie tegenover Alexander Pechtold en wat Martijn van Dam te berde bracht. Maar dat lag in 1979 en in 1984 nog anders. Toen waren het juist Klaas de Vries en Willem Vermeend achtereenvolgens die dit onderstrepende idioot in de Tweede Kamer introduceerden – maar dat was in de tijd dat de PvdA net weer in de oppositie beland was na Den Uyl en Van Agt II (en III). Oppositietaal is niet dwingend identiek aan coalitie- of regeringstaal.
De Vries en Vermeend zijn als zwaargewicht aan te merken. Dat is misschien nog niet het geval met Leonie Sazias, die in maart als tweede op de lijst van 50PLUS de Tweede Kamer binnenkwam. In vragen aan de staatssecretaris van VWS (de minister zelf was toen nog druk met de informatie) onderstreepte ze op 9 mei haar eigen tekst: “Afgelopen weekend hoorden we dat ruim een derde — een derde! — van de rekeningen die aan zorgverzekeraar CZ verstuurd worden, te hoog is. Dat is natuurlijk een idioot hoog percentage.” Was dit mevrouw Sazias’ maiden-bijdrage, dan zal het woord uit haar mond vaker gaan klinken in de Kamer. (Wordt vervolgd)
1) Ministers schuwen dit woord niet maar gebruiken het wel minder dan Kamerleden – Kabinetstaal is niet dwingend hetzelfde als Kamertaal – minister Kamp zegt het zelfs geregeld, zijn voorgangers Pieter Winsemius (ook VVD) en zelfs Wim Deetman (CDA, oorspronkelijk CHU!) incidenteel eveneens.
IDIOOT HOOG (NRC)
