Volslagen als versterkende taalvorm is dus kennelijk acceptabel voor alle partijen die in de Tweede Kamer vertegenwoordigd zijn. Bij de Staatkundig Gereformeerde Partij steekt het waarschijnlijk het nauwst op het punt van zwaar aangezet Nederlands en dan is het toch in zekere zin verrassend dat daar de hedendaagse constructie met te X voor woorden geheel omarmd lijkt. Vul op de plek van de X een negatief woord in, vooral gek want dat is de oorspronkelijkste variant die misschien kan suggereren dat te gek voor woorden een beetje leentjebuur heeft gespeeld bij het verwante en oudere te gek om los te lopen. Anton Lucas (KVP) was in 1951 de eerste die het zei, toen hij zich verzette tegen het blijven innen van een zekere belasting: “Dat is toch te dwaas om los te lopen. Wij gaan toch niet ter wille van een idee maar steeds voort met het heffen van 250 millioen per jaar?” Nog in hetzelfde jaar zegt Henk Gortzak (CPN) dat het te gek is om los te lopen in een betoog over de beperking van de grondwettelijke vrijheid van onderwijs. Nauwelijks later gebruikt Harm van Sleen (SDAP) dezelfde uitdrukking. Te X om los te lopen is vanaf de introductie een succesnummer in de parlementaire taal, al is het inmiddels wat in de vergetelheid geraakt maar Stan Poppe (SP) is dan ook alweer een poosje uit de Kamer.
Te gek voor woorden wordt in 1979 in de Tweede Kamer geïntroduceerd door Ed van Thijn van de PvdA, sinds niet lang in de oppositie na het kabinet-Den Uyl. Het onderwerp is de verkeersveiligheid. Als Thijs Wöltgens (eveneens PvdA) in 1986 iets te gek voor woorden noemt, is dat het echte begin van een parlementaire zegetocht van die manier van zeggen. (Dat geldt overigens ook de Eerste Kamer.) In 1987 is deze tweemaal geregistreerd, in 1988 viermaal en het loopt op met bijvoorbeeld al 13 voorbeelden in 1992. Daarbij blijft gek wel de onbetwiste nummer één maar andere vormen zoals te zot – of te bizar voor woorden kan ook gezegd worden zo blijkt achtereenvolgens al in 1990 en 1993. In 2002 klinkt voor het eerst te absurd voor woorden.
Ja, de constructie is nog altijd een succesnummer in de politieke arena die de Tweede Kamer is. Nog niet eens halverwege 2017 én met inbegrip van enkele lange onderbrekingen voor verkiezings- en andere recessen, is deze al vele malen te horen geweest zoals uit dit staatje blijkt:
Gidi Markuszower PVV 2x te gek voor woorden
Roelof Bisschop SGP te gek voor woorden
André Bosman VVD te gek voor woorden
Berry Madlener PVV te gek voor woorden
Agnes Mulder CDA te gek voor woorden
Pieter Omtzigt CDA te gek voor woorden
Martin van Rooijen 50PLUS te gek voor woorden
minister Van der Steur te gek voor woorden
Dion Graus PVV te gek voor woorden
Op dit thema is de afgelopen maanden gevarieerd door deze sprekers:
Harm Beertema PVV werkelijk te stuitend voor woorden
Rik Grashoff GroenLinks te zot voor woorden
Elbert Dijkgraaf SGP te zot voor woorden
Henk Krol 50PLUS te triest voor woorden
Maarten van Rooijen 50PLUS te verschrikkelijk voor woorden
Frank Wassenberg PvdD te belachelijk voor woorden
Geert Wilders PVV te gênant voor woorden
Floor van Oosten VVD te idioot voor woorden
Vanuit de Kamer betreft het dus vooral oppositiesprekers en dat zal geen toeval zijn. De opvallendste naam in de overzichtjes lijken misschien die van de SGP’ers Roelof Bisschop en Elbert Dijkgraaf, maar de vroegere fractieleider Bas van der Vlies zei bijvoorbeeld ook al te gek voor woorden. Het ontbreken van de ChristenUnie is wél toeval, net als de absentie van de SP. Voorlopers van de CU-collega’s zijn Leen van Dijke en Dick Stellingwerf (beiden RPF) die net als Gert Schutte (GPV) zonder waarneembare problemen deze taalvorm bleken te benutten. Dat geldt des te meer voor de SP: Harry van Bommel had het in 2000 over te schandalig voor woorden om maar één voorbeeld uit een grotere veelheid te noemen. Alle partijen in de Tweede Kamer gebruiken het, het minst nog de fractie die er ooit mee begon: die van de PvdA.
(Wordt vervolgd met een nadere blik op:)
TE GEK OM LOS TE LOPEN (1981, film Guido Pieters)
