Op het ogenblik maken we een Nederlands Parlement mee dat het niet vaak heeft over modewoorden want in de Tweede Kamer viel de term al weer enkele jaren geleden voor het laatst. Dat zegt niets, het kan zomaar opnieuw opduiken. In de Eerste Kamer was er plotseling een modewoord-loos tijdperk tussen 2004 en 2012 terwijl het daarna toch weer enkele malen voorkwam in de bijdragen van de senatoren (m/v maar vooral m).
Die Eerste Kamer vergadert veel en veel minder dan de Tweede en het is daarom van betekenis dat modewoord in de Senaat minstens zo vaak valt als aan de overzijde, dus: vaker, relatief gesproken. Sommige worden in elk van beide Kamers zo genoemd (employability, zelfs door dezelfde partij en in hetzelfde kalenderjaar), er zijn ook modewoorden die dat etiket met tussenpozen en dus meer dan eens opgeplakt krijgen. Dat geldt duurzaam of duurzaamheid en ook weer dat veroordeelde employability. Engelse woorden liggen trouwens vooral vanaf het midden van de jaren ’90 onder vuur.
De meeste begrippen die als modewoord betiteld worden, zijn achteraf bekeken (dus een aantal jaren later) heel gangbaar en zonder dat daar nog iets gedateerds aan kleeft. Maar het lot van belastingarbitrage lijkt in dat opzicht afwijkend van de algemenere trend, zoals Roemers (laten we) wachten anders bedoeld moet zijn geweest dan wat er gewoonlijk met een modewoord bedoeld wordt. Bepaalde sprekers hebben oog voor taalvernieuwing. Vader en zoon De Gaay Fortman horen onder hen, maar de actiefste in dit opzicht is senator Wim de Boer van GroenLinks.
Laten we deze kleine serie afleveringen afsluiten met twee overzichtjes: welke modewoorden waren vanaf 1990 met die aanduiding in de Tweede Kamer te horen en wat registreerde de taal-antenne in de Eerste in dezelfde periode? Eerst de Tweede Kamer:
- 1994 plattelandsvernieuwing *) (Woltjer PvdA w.s. bedoelt hij ook focus/focussen)
- 1995 netwerken (Kamervoorzitter Deetman 2x); thuissituatie (Van de Camp CDA)
- 1996 sustainable society (Guikje Roethoef D66)
- 1997 employability (Marijnissen 2x; Adelmund PvdA) **); registratie (Doelman-Pel CDA)
- 1998 digitale (keuze) (Hoekema D66))
- 2000 sociale kenniseconomie (Cornielje); conflictpreventie (Koenders)
- 2005 minister De Geus over Beroepspensioenregeling: “Verscherpt op het gebied van representativiteit, keuzevrijheid en transparantie. Dit zijn de eerste drie modewoorden die ik toch maar weer herhaal nadat zij in 1996 in dit kader voor het eerst werden gebruikt.”
- 2007 maatwerk (Plasterk PvdA)
- 2008 Verstedelijking, inbreiding, verdichting; het zijn allemaal modewoorden op dit moment (Madlener PVV); duurzaam (Halsema GroenLinks); (laten we) wachten (volgens Roemer SP)
- 2010 duurzaamheid (Rouvoet)
*) Vergelijk in 1959 en 1963 de leefbaarheid van het platteland. Plattelandsvernieuwing viel al in 1960 in de Tweede Kamer.
**) Ook nog in 2006 als zodanig aangemerkt (Varela LPF, Koser Kaya GroenLinks)
Tot besluit een lijstje uit de Eerste Kamer, door leden of door het kabinet te berde gebracht:
- 1995 De Boer (GroenLinks) mix (van…)
- 1996 minister Melkert afrekenen (op…); ownership mw Lycklama à Nijeholt (PvdA)
- 1997 De Boer (GroenLinks) task-force; minister Kok winwin-situaties (vergeef mij het modewoord); De Wit (SP) employability; Hendriks (uit de AOV gezet) excuuscultuur
- 1998 minister Sorgdrager pilotprojecten Dit is een beetje een modewoord: het is in feite de voorbereiding op de invoering.
- 2000 De Boer (GroenLinks) proactief beleid; Wolfson (PvdA) ik kan het modewoord “benchmarking” niet uit de strot krijgen
- 2001 minister Korthals bottom-up; Van Gennip (CDA) ownership; Rensema (VVD) belastingarbitrage
- 2002 Schuyer (D66) demoniseren; De Boer (GroenLinks) evaluatie “groot modewoord in de politiek van de laatste acht jaar”
- 2004 Van Raak (SP) lobby
- 2012 Brinkman (CDA) communicatie (Dat is immers een verhullend modewoord.)
- 2013 De Lange (OSF) transparantie
- 2015 Franken (CDA) cyber
