Onwijs ijs

In een van beide Winsums maakt een etalage duidelijk, dat we in Groningen zijn en niet in de andere plaats met dezelfde naam in Fryslân:

Opruiming! Alles moet weg! Maar door het gebruik van het Gronings valt het allicht iets meer op en waarom zou dat de verkoop niet stimuleren?

Wie vlak naast het Sporthuis de hoek om gaat naar Hoofdstraat Obergum, komt bij een café met terras. Daar staat (soms) een affiche met daarop allerlei ijssoorten. Ook daar gebruikt de adverteerder dialect:

ONWIES IES

Dat is nog veel opvallender streektaal, gesteld dat het Gronings is.

Onwies is het Nederlandse onwijs, een jongerentaal-woord en in dit geval het positief bedoelde bijwoord van graad. Dat element uit de jongerentaal is geheel regelmatig terugvertaald naar het Gronings: onwijs > onwies.

Dat kan, de Nederlandse ij en de Groningse ie corresponderen geregeld met elkaar. Geregeld, niet altijd. Zo mag het Nederlands meerdere woorden fijn hebben, niet alle zijn in de taal van Groningen fien. Fien is alleen ‘fijn van structuur’, ‘mooi, plezierig’ is daarentegen fijn in het Gronings. Zeker niet fien, – nóg niet.

In het woord ijs hebben we een met fijn vergelijkbare regelmaat als we Nederlands en Gronings naast elkaar zetten. Ies is om op te schaatsen, ijs is voor consumptie bedoeld. Waarschijnlijk kunnen we bij homoniemen deze wetmatigheid veronderstellen: de klinker verandert niet wanneer de jongere variant uit het Nederlands overgaat naar de streektaal. Die positie is als het ware al bezet, getuige fien en ies.

Talig is onwies ies dus in beide gevallen zó bijzonder van smaak, dat het wel over de toonbank moet vliegen, daar in het Groningse Winsum.

Over Siemon

Siemon Reker (1950, Uithuizen) was hoogleraar Groninger taal en cultuur aan de Rijksuniversiteit Groningen tot aan zijn emeritaat in 2016. Eerder was hij onder meer streektaalfunctionaris van de Provincie Groningen en actief in de journalistiek (Nieuwsblad van het Noorden, Radio Noord). Publicaties staan onder het kopje C.V.
Dit bericht is geplaatst in Gronings. Bookmark de permalink.

Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

Deze site gebruikt Akismet om spam te verminderen. Bekijk hoe je reactie-gegevens worden verwerkt.