IN HET NIEUWS is Rutte-III, nog altijd. De nieuwe leden zijn de vorige week beëdigd, vandaag zitten ze met de hele ploeg in vak-K van de Tweede Kamer. We hebben een nieuw kabinet en de formatie mag lang geduurd hebben, deze is voorbij – even aannemende dat Rutte niet direct met een motie van wantrouwen valt. Sinds de nieuwe Kamer bijeen kwam in maart, is in de plenaire vergaderingen ont-zet-tend vaak het gewone Hollandse woord tafel gevallen. Nu ja, gewoon Hollands, het is natuurlijk minstens afkomstig uit het Latijn maar de inburgering is van voldoende lang terug om het een normale Nederlander te vinden. Het aantal gebruiksgevallen sinds eind maart komt al aardig in de buurt van de 1000.
Daar hoort allereerst het terloopse bericht bij dat de voorzitster geregeld aan de leden meedeelt: “Op de tafel van de Griffier ligt een lijst van ingekomen stukken. Op die lijst staan voorstellen voor de behandeling van deze stukken. Als voor het einde van de vergadering daartegen geen bezwaar is gemaakt, neem ik aan dat daarmee wordt ingestemd.”
Zoals Van Dale terecht opmerkt is de tafel van het concrete voorwerp ook de aanduiding geworden voor een vergadering die daaraan plaatsvindt (om de tafel gaan zitten, ter tafel brengen, zaken boven tafel krijgen en dergelijke).*) Dat is ook zichtbaar aan de specifieke variant rondetafelconferentie. Rond ja, omdat daaraan “alle deelnemers als gelijken aanzitten”.
Op 28 maart kwam een extra betekenis van tafel in de bijdragen van de Kamerleden voor die Van Dale nog niet gehaald heeft. Het is eentje met als het ware een tijdelijk gebruiksrecht, het betreft tafel als verkorting van formatietafel. Dit tafel is dus ‘een niet-openbare, geheime vergadering in het kader van de vorming van een nieuw kabinet’.
Moet er op dit moment, zo kort na de verkiezingen, gedebatteerd worden over de stapeling van kosten in de zorg? Van verschillende kanten worden er opmerkingen over gemaakt bij de Regeling van Werkzaameden. Kees van der Staaij (SGP) is voorstander: “We moeten niet alles verwachten van formatietafels, want wat gaat er boven een goed debat? Dus steun daarvoor.”
Maar Bente Becker heeft even daarna een andere visie namens haar partij als het gaat om de salarissen van de leraren in het Primair Onderwijs: “De VVD geeft dus geen steun voor dit debat. Ik vind dat dit onderwerp eerst aan de formatietafel moet worden besproken.” Roelof Bisschop van de SGP moet nu vrijwel aansluitend een draai maken naar een andere positie op dit onderwerp dan zijn fractievoorzitter enkele minuten daarvoor had ingenomen. De lenigheid van de SGP demonstreert Bisschop met behulp van een grapje: “Om met een bekend Nederlands politicus te spreken: wat gaat er nu boven een mooi debat? In dit geval zou ik het echter toch in eerste instantie naar de formatietafel willen verwijzen.”
Zoals dat gaat bij frequent gebruik van langere woorden, er wordt een binnenbocht genomen, formatietafel wordt afgekort tot tafel maar wel in die specifieke betekenis ‘vergadering met betrekking tot de formatie’. Wilders (PVV): “De VVD gaat aan tafel zitten met GroenLinks, een partij die meer asiel en open grenzen wil.” Buma (CDA): “De partijen die straks aan tafel zitten, stonden tot voor kort nog lijnrecht tegenover elkaar bij onderwerpen zoals immigratie, arbeidsmarkt, zorg en veiligheid.” Klaver (GroenLinks): “Ik heb er vertrouwen in dat er in ieder geval mensen aan tafel zitten die bereid zijn om te kijken of we die verschillen kunnen overbruggen.” Als het een beetje lukt met formeren ontstaat een onderhandelingstafel.
Eigenlijk gaat aan de formatietafel nog iets vooraf. Wil D66 al direct bij de Voorjaarsnota geld reserveren voor de zorg? D66 is onderdeel van het motorblok en Pia Dijkstra is dus op de hoogte: “Op dit moment wordt er onder andere hierover aan de informatietafel overlegd.” Dezelfde taal komt van Corinne Ellemeet (namens Groenlinks dat in deze fase ook betrokken is): “Dit onderwerp ligt op de informatietafel.” De twee woordvoersters zijn op de hoogte, de informatie voltrekt zich op meerdere plaatsen tegelijk en niet alleen bij de informateur. Luister naar mevrouw Ellemeet over diverse aspecten van de zorgproblematiek: “Wij moeten hier wat aan doen en dat zullen wij ook zeker inbrengen aan tafels waaraan dat ter sprake komt.” Meervoud, tafels.
Een debat over een brandbrief van het gevangenispersoneel? Madeleine van Toorenburg (CDA) laat horen dat de formerende partijen vooraf hun lijn hebben afgesproken: “We worden een beetje een langspeelplaat die een soort haakje heeft waardoor iedere keer hetzelfde wordt gezegd. Ook in dit geval: het ligt op de formatietafel. Volgens mij gaan wij het er daarom hier niet over hebben.” Daar verandert Rik Grashoff (GroenLinks) met een andere mening niets aan: “Daar kunnen wij prima een debat over voeren, ook al ligt het ook al op andere tafels.”
Zoals gezegd, dit specifieke gebruik van tafel als ‘vergadering over een nieuw kabinet’ is vooralsnog verleden tijd, het is iets tijdelijks – ook als de formatie lang duurt.
Dit is Rutte-III binnen in Noordeinde poserend, naar een afbeelding in NRC Handelsblad. Aan het fragment is te zien, hoezeer de eerste rij eerste rang is: de ministers ván staan voor-, de ministers vóor staan achteraan. Bij de staatssecretarissen.
Rutte-III (NRC, fragment)
*) Vergelijk het woord zetel in de nabrander bij Hoogst. Ook dat kreeg naast de concrete een abstracte betekenis.
