Voor de tweede maal zorgde journalistieke arbeid gisteren voor een debat in de Tweede Kamer. Nu was het de betrouwbaarheid van de politiek met betrekking tot wetenschappelijk onderzoek op het WODC en het ministerie dat ik maar kort dat van Justitie noem. De journalist Bas Haan van Nieuwsuur haalde al eerder iets boven water en hij schreef er een boek over: De rekening voor Rutte. Minister Van der Steur trad er geëmotioneerd en omhelsd door de premier om af aan het eind van z’n verdediging in de Tweede Kamer. Het is goed mogelijk dat juist die emoties en niet zozeer de feiten het langste echo hebben voor iemand die het debat bijwoonde of het op de televisie zag. Het boek van Haan riep bij mij iets veel akeligers op: het schrikbarende gemak waarmee de waarheid aantoonbaar omgeboetseerd wordt.
De waarheid aanpassen aan dat wat op een bepaald moment gewenst is, dat is een van de kwaliteiten van premier Rutte en hij gebruikt daar vanzelfsprekend en met ogenschijnlijk gemak de taal voor. Laten we een kleine opsomming geven uit de zaak rond het schadeprotocol: dat moeten de Groningers doorlopen als zij aan hun huis iets gemerkt hebben van aardbevingseffecten die het gevolg zullen zijn van de gaswinning in die provincie.
Dat protocol is in maart 2017 buiten werking gesteld in afwachting van een nieuwe regeling. Als er na de dreun bij Zeerijp duizenden schademeldingen bij komen op de grote stapel waar niets mee gedaan wordt in afwachting van dat nieuwe protocol, dan is de logische vraag: how come? Een aantal uitspraken op een rijtje – ze zijn gemakkelijk controleerbaar voor wie de exacte woorden zoekt:
- De aftrap is op de wekelijkse persconferentie van de MP na de ministerraad van 12.01.2018. De premier deelt de verantwoordelijkheid nadrukkelijk, want hij zegt in zijn korte inleiding: “Binnen enkele weken moet het protocol nu af zijn en dat vraagt betrokkenheid en voortvarendheid van alle partijen. Het is niet alleen een zaak van de Rijksoverheid, maar ook de regionale partijen. Gezamenlijk moeten we daar nu snel uit zijn.” De premier zegt letterlijk dat het snel moet: “binnen enkele weken moet het protocol nu af zijn”. Hij benadrukt diverse malen dat het niet alleen een zaak van Den Haag is, hij spreekt ook van “de spelers daar” in Groningen en heeft het over onderhandelingen “daar tussen de partijen in het gebied zelf en tussen de partijen daar en het kabinet”. Den Haag kan niet meer doen dan wat er gedaan is, want “anders moeten we het bestuur van Groningen naar ons toetrekken”. Voor de aanwezige vragenstellers is het beeld: het schadeprotocol komt er maar niet en dat is een gevolg van bestuurlijke onmacht, iedereen kijkt maar naar elkaar en intussen gebeurt er niets.
- Dat leidt diezelfde dag nog tot een kwade reactie van de verantwoordelijk Gedeputeerde in Groningen (Eikenaar, SP) die via de provinciale zender de totale schuld in Den Haag legt: minister Henk Kamp blokkeerde de voortgang als gevolg van de demissionaire status van het kabinet. CdK René Paas zegt hetzelfde diezelfde dag in vriendelijker bewoordingen in Nieuwsuur.
- Op 14.01.2018 krijgt de premier alle ruimte bij en van Paul Witteman in Het Buitenhof. Het boetekleed trekt hij ruiterlijk aan en de wending kan nauwelijks groter zijn: ze hebben gelijk in Groningen, het is geen gemeenschappelijke schuld, het lag aan Den Haag, dat wil zeggen aan de lange duur van de kabinetsformatie.
- Maar daarmee krijgen met name de motorblokpartijen CDA en D66 de medeverantwoordelijkheid in de schoenen geschoven en daar passen Buma en Pechtold voor, zo blijkt uit reacties van hen op 15.01.2018.
- Een week na de eerste persconferentie is er de tweede, vrijdag 19.01.2018. De premier is terug bij de gemeenschappelijke verantwoordelijkheid. Z’n indruk is dat er nu, na het debat dat deze week in de Kamer geweest is, dat er “ook met maatschappelijke partijen in Groningen, heel goed wordt samengewerkt om snel tot een afwikkeling van de schade te komen. Iedereen wil dat zo snel mogelijk.”
Een week na het schuiven, verleggen en draaien op het punt van de verantwoordelijkheid voor de stilstand in Groningen rond de duizenden schadegevallen is de minister-president terug bij zeven dagen tevoren. De verantwoordelijkheid is weer een gezamenlijke kwestie, er wordt ook weer met maatschappelijke organisaties gesproken, ja in Groningen is het tempo nu zelfs niet meer zo van belang. In de woorden van de premier op z’n persconferentie van afgelopen vrijdag: “Gegeven waar die discussie nu staat, en dat ziet er echt een stuk beter uit dan vorige week vrijdag, ook die samenwerking, wil ik hier niet nu zeggen: dat moet binnen zoveel dagen. Maar merk ik bij iedereen de behoefte om het zo snel mogelijk te doen.”
Ten slotte. Bij Jinek blijkt Sybrand Buma op 22 januari – de avond van de tweede fakkeloptocht in Groningen – verrast door wat Rutte op 12 januari op zijn eerste persconferentie had gezegd. Spreekt hij Mark Rutte daar bijvoorbeeld in het coalitieoverleg op aan? Op zijn bevestigende antwoord vraagt Jinek: En, wat is dan zijn reactie? Buma zegt vervolgens wat Rutte vrolijk antwoordt: “Dankjewel!” en concludeert: “Dat accepteert hij gewoon.” De CDA-leider benadrukt dat het niet gaat om wie er wat op welk moment zegt.
Boek Bas Haan website Prometheus
Aanvulling 17.02.2018: Aan het eind van de week die begon met het verhaal van de Volkskrant over het datsja-verzinsel van Halbe Zijlstra is duidelijk, hoezeer aanvankelijk volgens hetzelfde boetseer-model in VVD-kring is geopereerd.
de Volkskrant 17.02.2018
