Voormalig uitsmijter Jorge Mario Bergoglio

De bijdrage van vanochtend (Menig school heeft vacatures) verlengen we nog even. Menig heeft dus een intrigerend gedrag, wanneer is het menig, wanneer is het menige? Tot ik het verhaal van Walt van der Linden vanmiddag in de NRC las – we mogen zeggen het verhaal waarin hij duidelijk positie koos, daar komen ongetwijfeld ingezonden brieven op – wist ik niet dat dat menig/menige-verhaal hier een vervolg zou krijgen. Dat komt door die ene zin die ook in de titel van deze bijdrage hierboven doorklinkt: “Eigenlijk had de wereld, kerk-watchers en media voorop, al na die eerste ‘Broeders en zusters, goedenavond’ op het balkon van de Sint-Pietersbasiliek besloten dat voormalig uitsmijter Jorge Mario Bergoglio de Beste Paus Aller Tijden zou worden.”

Het eerdere beroep van paus Franciscus trof me evenzeer als de aanduiding “voormalig uitsmijter”. Uitsmijter is een de-woord, voormalig moet hier een bijvoeglijk naamwoord zijn en dat in combinatie zou hebben kunnen leiden tot “voormalige uitsmijter”. Alwéer hebben we een bijvoeglijk naamwoord dat zich opvallend gedraagt vlak voor een beroepsaanduiding, net als het geval was in dat stuk over menig(e).

Een zoekopdracht in het digitale archief van NRC Handelsblad naar het gebruik van voormalig(e) leidde tot deze andere observaties, alleen voor de afgelopen 24 vanaf vanavond 18.00 uur teruggerekend:
• De groep bestond uit overwegend immigranten uit voormalige Sovjetrepublieken met een joodse achtergrond.
• De voormalige majoor houdt de vlaggenstok met het bloedrode vaandel fier omhoog.
• Meer dan zeven jaar is er voorafgegaan aan de metamorfose van dit voormalige vergaderpand op het KNVB-complex in Zeist.
• Makkelijk ging het niet voor de voormalige nummer één, nu de nummer 832 van de wereld.

Ook de voormalige majoor zou voormalig hebben moeten kunnen zijn, misschien ook de vroegere positie van Murray op de wereldranglijst (voormalig nummer één) – maar *voormalig Sovjetrepublieken en *voormalig vergaderpand lijken me zeer onwaarschijnlijke ja ongrammaticale mogelijkheden vandaar het sterretje.

Voor de goede orde keek ik ook nog even naar het verwante woord toenmalig(e) in datzelfde NRC-archief en vond voor de afgelopen week veertien stuks, om te beginnen deze:
• Toenmalig vice-president Mnangagwa volgde hem op.
• Toenmalig staatssecretaris Dijkhoff (VVD) beloofde dat overlastgevende asielzoekers eerder voor de rechter komen.
• Caldas ging persoonlijk bij toenmalig aanvoerder Maartje Paumen thuis langs
• Een moreel dieptepunt was het optreden van het toenmalig hoofd van de Shin Bet, Avrum Shalom, die toevallig ter plaatse was nadat (…)
• die met zijn toenmalige band The Konrads het nooit uitgebrachte nummer ‘I Never Dreamed’ speelt.
• Folkert Jensma, toenmalig hoofdredacteur van NRC, verwoordde dit fraai (…)

Toenmalig aanvoerder Maartje Paumen, dat lijkt op de bij Murray geopperde mogelijkheid voormalig nummer één, laten we dat ook als iets in de sfeer van een beroepsaanduiding beschouwen. Die vinden we immers ook bij de andere citaten, zij het met uitzondering van “zijn toenmalige band The Konrads”. Dat kán inderdaad net een andere kwestie zijn.

Waar menig(e) ons eerder vandaag bij bracht, daarheen brengen woorden als voormalig(e) en toenmalig(e) ons inmiddels niet minder. En hoe het precies zit, beste lezer, ik weet het niet. De e-ANS bevat toenmalig noch voormalig in het woordregister, maar er lijkt voldoende aan de hand te zijn om te hopen op nadere informatie bij dergelijke woorden want hun gedrag is er intrigerend genoeg voor.