Zie voor de achtergrond van deze bijdrage De Krant Bekeken (1). Hier volgen de laatste drie stuks.
De Krant Bekeken-suggestie Stel, u werkt bij Studio Sport. U ziet beelden die uit de hele wereld binnen komen en u hoort daar uw collega’s uit andere landen commentaar bij leveren. U moet de Nederlandse toeschouwers mondelinge hulp bieden bij die beelden en dus geeft u een beetje in uw eigen woorden weer wat die collega’s in andere talen gezegd hebben. U vertaalt en praat dus gewoon een beetje na. Niet erg, journalistiek is in principe doorgeven.
Geen probleem dus. Als uw collega-tenniscommentator uit Melbourne, New York of uit Londen het heeft over “statistics” vertaalt u dat niet meer zoals u op school geleerd hebt met “getallen”. Dat is u veel te alledaags en te nuchter. U zegt gewoon dat de statistieken duidelijk maken dat Edberg veel sterker is aan het net en dat Krajicek beter serveert dan retourneert. De statistieken. Prachtig woord waarmee u het gewicht van uw functie fraai compenseert.
Zoiets moet er wel aan de hand zijn, iets van zwaardoenerigheid. Waarom vertaalt niemand “figures” door ‘figuren’? Betekent hetzelfde, maar oort veel minder en daar zijn we waar we moeten wezen: hoe het oogt en hoe het oort, daar gaat het in de eerste plaats om in de media.
De Krant Bekeken-suggestie Hoe zit het daarboven eigenlijk in elkaar? Hoe ziet het labyrint eruit dat hersens heet? Zelfs als we alleen zouden willen weten hoe taal in dat centrum werkt, is er voldoende onduidelijk om een heel leger onderzoekers mee aan het werk te sturen: in Nederland, en nog veel meer daarbuiten. We weten er kennelijk niet veel van. In elk geval is dit duidelijk, woorden die wat met elkaar te maken hebben zijn op de een of andere manier via korte wegen aan elkaar verbonden. Waarom krijgen we anders problemen met trend en trant? In geschreven taal kun je soms zien dat deze twee vreemde woorden in elkaar gaan grijpen: racisme en fascisme. Beide alleen al op grond van hun uitgang van vreemde, Latijnsige herkomst. Door hun betekenis komen ze bij elkaar in de buurt, qua klank zitten ze ook niet zo ver van elkaar af. Het gekste is nog die sc-combinatie in fascisme. De uitspraak van fasjisme is nog onnederlandser dan die van rassisme. Toch is hun overeenkomst in klank en betekenis voldoende groot om voor nogal wat medeburgers aanleiding te geven tot misverstanden. Zij zeggen ook “rasjisme” en “fassisme”. Er is helaas veel voor te zeggen om een derde vorm te creëren die beide dekt: rascisme.
De Krant Bekeken-suggestie Advertentie gezien gisteren? Misschien werft Solaa… vandaag ook wel met deze tekst:…. bruine teint….
Een bruine teint is vast veel mooier dan een bruine tint. Tussen teint en tint zit meer verschil dan een e-tje. Het eerste is deftiger, allicht duurder en in elk geval Franser dan het tweede woord, ofschoon ze hetzelfde betekenen. Aan teint zie je het Franse nog duidelijk terug, die herkomst is bij tint weggebleekt.
Teint spreek je met een è-klank uit die ook vooraan in serre zit: “tèènt”. Maar die lange klinker is onnederlands en daarom passen we dat een beetje aan: “tèènt” wordt “tint” en zo hebben we het woord van Frankrijk wat verkleurd geïmporteerd in Nederland.
Blijft de vraag waarom tèènt niet gewoon tent geworden is in plaats van met klinkerverandering tint. Het probleem van tèènt is, dat er hier al een woord tent bestond. Zo’n vreemd woord kun je beter wat omschminken tot een feitelijk nieuw woord in het Nederlands (tint) dan tot eentje die al bestaat. Tent was immers als het ware al bezet.
