Als ik achteraf iets had mogen wensen voor het taalonderwijs op de middelbare school: meer vakoverstijgende aandacht, inclusief attentie voor de talen uit de aanpalende regio. (Dit stukje is onderdeel van een reeksje in het verlengde van de vorm van erkenning die Den Haag op 10 oktober – tien, tien! – gaf aan de Nedersaksische variëteiten, vandaar.) Aanschouwelijker gemaakt. In de Engelse les gaat het over een tug boat, want er blijkt dit te staan in een stuk van Associated Press (4 oktober 2018): “The Mare Jonio, a former tug boat, left from the Sicilian port of Augusta (…).”
Bij een vertaling zal een leerling zich afvragen wat voor boten hij kent die hier kunnen passen. Als hij geluk heeft, denkt hij aan tukken ‘de beweging die een dobber maakt’. Maar wie kent dat, krijgen leerlingen in het Nederlandse onderwijs systematisch onderricht in woordjes leren?
Als hij geluk heeft, was er een leraar Duits – zoals altijd geldt bij de mannelijke vorm: indien toepasselijk m/v – die ooit wees op het verwante zücken of zucken. In de Süddeutsche Zeitung stond dezer dagen een artikel over ouders die hun smartphone pakken en vooral als het kleine kind vervelend doet. Dat is geen toeval: “Die Forscher vermuten, dass es die Eltern kurzfristig erleichtert, sich vom quengelnden Kind abzuwenden, wenn sie das Handy zücken.” Zücken is tevoorschijn halen, trekken zoals een vis aan de dobber doet. Handy lijkt Engels, is Duits voor cell phone, gsm: zie het naschrift.
Kortom, tug boat moet in die proefvertaling overgezet worden met ‘sleepboot’.
Als een leerling in een Gronings-dialectische omgeving woont, kende hij allicht toeken. Dat doet een dobber en Gron. toeken zal dus hetzelfde zijn als Du. zucken (of zücken) en Eng. tug. Aandoenlijker is het beeld overigens wanneer een man of vrouw toekt, die trekt met het ene been. Dat zal vroeger meer gebeurd zijn dan tegenwoordig.
Als zoiets taalverwantschappelijks systematisch en vakoverstijgend op school in de praktijk gebracht zou worden, was zo’n voorzichtige vorm van Haagse erkenning helemaal niet nodig.
P.S. Kamervoorzitter Khadija Arib in haar eindejaarsspeech van 2017: “De mobiele telefoons blijven ergernis nummer één.”
RUTTE MOBIEL (RTL nieuws)
