Blokje 3 betekenisveranderingen
Misschien weet u het niet, maar Van Dale registreert ’s nachts automatisch uit alle mógelijke bestanden, welke woorden ze nog niet in hun pakhuis hebben opgenomen. Dat is makkelijk: de redacteur komt ’s ochtends met een bakje koffie binnen, bekijkt de oogst en schrijft een leuk stukje over een nieuwe samenstelling, zonnekoorts, klimaatdrammer, groendrift – ik noem maar wat. Groendrift is een woord uit Telegraaf-artikelen tegen de Klimaatwet, wie weet geldt dat ook voor klimaatdrammer. Dat is dus makkelijk gevonden voor een woordenboekredactie die z’n techniek op orde heeft, maar veel moeilijker is het om de betekenis zich te zien veranderen. Dáar kunnen we ons nationale woordenboek echt betrappen op achterstallig onderhoud.
In de Tweede Kamer wordt bijvoorbeeld APK niet meer uitsluitend gebruikt voor het keuren van de auto, ze spreken er in 2018 ook van werk-apk, grondrechten-apk en mbo-apk. APK is dus breder inzetbaar aan het worden, ‘’es grondig kijken naar, in de revisie’.
Ik loop misschien een beetje vooruit op m’n eigen indeling maar laat ik minister Hugo de Jonge hier toch al citeren. Een vice-premier moet ik niet al te lang laten wachten. In november verdedigde hij z’n eerste eígen begroting in de Tweede Kamer en hij noemde zijn departement toen bij herhaling prachtig, bijvoorbeeld: “We zijn bijna een jaar met z’n drieën aan de slag op dat prachtige departement met die prachtige portefeuille.”
Hij hoorde – zei hij – uit de Kamer “prachtige voorbeelden van hoe koude techniek helpt om warme zorg te leveren.” En zo voort, of zoals men in het Parlement veel liever zegt: etcetera (etcetera).
We moeten ons echt even afvragen of minister De Jonge schoenen nog wel prachtig zou kunnen noemen of een baard. Prachtig was vroeger voorbehouden aan iets wat je zag met je ogen of esthetisch ervoer (in oudere Handelingen staat het woord gecombineerd met een uitgegeven boekwerk; de natuur; oude bomen; een foto), maar het wórdt dus ook ‘ontroerend, emotionerend’. Zoals in de taal van Hugo de Jonge.
Ik roep als getuige voor deze betekenisverbreding Connie Palmen in herinnering: zij deelde in maart 2010 in een advertentie mee, dat Hans van Mierlo was overleden: “mijn prachtige man”.
