Wát een verandering ten opzichte van 1988 en 1998, rond de 10 keer valt waanzin in 2008 in de Kamer! Daar moeten we zeker Fatma Koşer Kaya (D66) niet bij rekenen want zij citeerde Erasmus. En twijfelachtig is ook minister Klink (Volksgezondheid) die een bewering van Fleur Agema (zij noemde iets een “raar getal”) juist als “geen waanzin” kwalificeerde.
Het opvallendst in 2008 is CU-woordvoerder Ernst Cramer. Immers, vanuit SGP en ChristenUnie valt die zware term niet en dat gold ook voor de tijd dat de CDA-partijen eenmaal één CDA waren geworden. Maar Cramer is verontwaardigd in verband met een verzoek van zijn VVD-collega Paul de Krom die wel érg veel informatie van het kabinet verlangt inzake de OV-chipkaart: “Nee, voorzitter. Dit is echt de waanzin gekroond. Als wij alle verslagen van ieder debat dat de regering aan het voeren is, gaan opvragen, dan schieten wij volgens mij volstrekt door met betrekking tot het begrip “de Kamer controleert de regering”.”
Echt de waanzin gekroond. De Krom reageert perplex, misschien wel door het taalgebruik uit de CU-hoek: “Voorzitter. Nu val ik echt van mijn stoel!” De VVD zelf bezigt het woord niet veel maar wel duidelijk meer. In 2008 bijvoorbeeld Ineke Dezentjé Hamming in de kwestie van het gratis verstrekken van schoolboeken: “Het is waanzin dat de heer De Vries van de CDA-fractie pleit voor een oneerlijk systeem.”
Voor de SP is waanzin een gangbaarder term. Harry van Bommel (“De SP vindt het waanzin dat uit het Europafonds televisieproducties worden betaald, die vervolgens door de publieke omroep worden aangekocht voor uitzending.”), Jan de Wit (“Iemand is wegens illegaliteit opgepakt en krijgt zes maanden. Dat is natuurlijk waanzin, maar zeg dat hij twee weken krijgt, maar dan? Hij komt vrij, is weer strafbaar en wordt weer opgesloten. Dus levenslang. Het is complete onzin!”) en het minder bekende lid Paul Lempens (“Ik vind dat de staatssecretaris naar Den Bosch moet gaan en ervoor moet zorgen dat deze waanzin stopt, zodat de mensen op de wachtlijst eindelijk eens een plek krijgen.”) bedienen zich ervan volgens de Handelingen. Ook hun fractiegenote Sadet Karabulut doet het als ze spreekt over kleine bijverdiensten door mensen in de bijstand: “Waanzin! Mensen worden dus gestraft omdat zij werken.” Uit de hoek van GroenLinks en voorganger-partijen komt het slechts een enkele maal voor zoals in 2008 uit de mond van Femke Halsema: “Als u bang bent voor ideologie: dit was echt een staaltje ideologische waanzin.”
Halsema richtte zich tot de partij van Sietse Fritsma, de PVV. Die groepering is in 2008 met de SP de geregeldste waanzin-zegger in de Tweede Kamer: Fritsma zelf (“Zet het kabinet de deur van onze scholen open voor islamisering, voor een welkom aan de islamitische gedachte, voor het einde van het seculiere karakter van het openbaar onderwijs, en krijgen Aboutaleb en Marcouch hun zin, of neemt het kabinet duidelijk stelling tegen deze waanzin?”) en fractieleider Geert Wilders: “Uw kabinet geeft miljarden uit aan de multiculturele waanzin en een veel te ruimhartig asiel- en immigratiebeleid.”
Ten slotte kijken we naar waanzin in de (ongecorrigeerde) verslagen van 2018. Het zou nu een te lange lijst worden om alle citaten te vermelden, want de gebruiksfrequentie van waanzin is geëxplodeerd tot een getal van rond de 30 stuks. Waanzin. Lange, lange jaren na WO II kwam het woord niet of een enkele maal per kalenderjaar voor, vanaf 2007 is er een oplopende tendens zichtbaar. Maar de 19 stuks in 2015 en 16 in 2016 steken zelfs nog wat bleekjes af bij de 30+ in 2018.
Telkens is ook dit jaar de lezing ‘verwerpelijke politiek’ en ook nu is waanzin dus niet meer in de originele betekenis ‘geestesziekte’ gebruikt.
Als we enkele gevallen negeren waarin een spreker de term citeert of ontkent, dan is het volgende beeld zichtbaar:
• de PVV is hoofdgebruiker met 16 stuks (inclusief 1x waanzin ten top)
• het FvD is tweede, want leider Thierry Baudet van een tweemansfractie alleen verklaart iets acht maal voor waanzin (wat relatief veel is voor zo’n kleine partij die aan minder debatten meedoet)
• in vergelijking daarmee stellen SP (2x), VVD (2x), PvdD (2x) en DENK (1x) zich in dit opzicht bescheidener op
Feitelijk niet of helemaal niet manifesteren zich in dit opzicht GroenLinks, PvdA, 50PLUS, CDA, CU en SGP. Vooral bij de PvdA is dat verrassend omdat waanzin in 1978 nog duidelijk gebruikt werd door leden van deze fractie. Goed, dat is wel 40 jaar geleden.
De (sterk) toenemende frequentie van waanzin kan maar tot één gevolg leiden: het woord krijgt een zwakkere inhoud, omdat een algemene observatie is dat veelgebruik betekenisinflatie impliceert. Dat is ook een aspect van veronderstelde taalverruwing: hoe meer iets valt, des te sneller verliest het aan kracht. Dat zal met – noem ’es wat – terreur en terrorist niet anders zijn.
