Het is geen som maar een taalgrapje omdat het op het gehoor op rekenen lijkt: acht is meer dan duizend. Aandacht, attentie, acht geven, daar draait dat grapje om en het zegt dat attentie veel waard is. Gisteravond keek ik geconcentreerd naar het Gasdebat zoals het heette, of was het officieel Aardbeving in Groningen? In beide gevallen is het een onhelder begrip, het draaide om de ellende die de jarenlange aardgaswinning in een groot deel van die provincie heeft veroorzaakt en hoe de Centrale Overheid daar vooral passief en relaxed op heeft gereageerd. Kassa. De premier van Nederland was er voor het eerst bij. Voor het handelen bood de minister-president drie excuses aan. Toen ik ze even later probeerde te repeteren, wist ik niet wat Mark Rutte allemaal had bedoeld. Onvoldoende acht gegeven, maar daar gaat het in dit blog ook niet om – het gaat hier over taal.
Dat gezegd hebbend….. Uit het ongecorrigeerde verslag van gisteravond citeer ik de premier die aan het eind van zijn bijdrage als het ware vooruitliep op de Parlementaire Enquête die in de niet al te verre toekomst gehouden gaat worden: “Groningen en wij met z’n allen dachten dat Nederland een soort Saudi-Arabië van het gas zou worden. Groningen zou de energieprovincie van Europa worden, maar het eindigde in een nachtmerrie. Het is zó lang veronachtzaamd. Ik geloof helemaal niet dat mensen dat allemaal expres hebben gedaan, maar feit is gewoon dat we tot 2012 de risico’s die eraan zaten, hebben veronachtzaamd. Dat is ernstig.”
De Dienst Verslag en Redactie – zeg maar de stenograaf – heeft de taal van Rutte zoals bij alle sprekers gestroomlijnd. Gelukkig maar, nu is er vlot te lezen wat er gezegd is. Ook Nederlandse premiers zijn gewone mensen en wij formuleren niet allemaal zoals Dries van Agt goedlopende zinnen achter elkaar als we min of meer spontaan spreken. Maar het Engels haalde de premier er wel weer soepel bij, zoals toen hij terloops sprak van “De spike in de winning in 2013.” Wie van de kijkers zou begrepen hebben dat daar “de piek” in de winning mee werd bedoeld ná de beving van Huizinge die iedereen wakker geschud zou hebben? En passant kreeg toenmalig minister Henk Kamp voor de opmerkelijke beslissing om na de dreun van Huizinge eventjes gas te geven absolutie: “Daar zijn ook altijd weer verklaringen voor te geven, en ook daar geldt: iedereen had de beste bedoelingen.” Anders geformuleerd: zelfs voor de spike verontschuldigde de minister-president zijn vroegere minister. Terloops maar desondanks verklaarde Mark Rutte Henk Kamp alvast onschuldig, verontschuldigde hem.
Die veront-werkwoorden nemen in het Nederlands een bijzondere plaats in, zeggen De Haas en Trommelen in hun Morfologisch Handboek van het Nederlands (1993:73). Veel voegen ze daar niet aan toe, het gaat om een klein maar toch wat raar groepje. De stenografen noteerden gisteravond tweemaal een werkwoord dat ik bij de premier ánders hoor uit zijn mond en dat hier precies bij past, verontachtzamen – maar dat staat niet in het woordenboek en dus lezen we in het verslag keurig gecorrigeerd veronachtzamen ‘verwaarlozen’. Onvoldoende achtzaam zijn. Rutte zegt als zoveel Nederlanders verontachtzamen (verontschuldigen en een paar andere soortgenoten bestonden dus al én aan het eind van acht staat ook een t die van veron- des te gemakkelijker veront– maakt).
Het zou het Nederlands een tikkeltje simpeler maken als we gingen spreken van veronreinigen, veronrusten, veronschuldigen, veronwaardigen ‘zich onwaardig betonen’. Dat maakt de taal doorzichtelijker en iemand die in de Kamer het woord voert, hoeft dan niet meer in de verleiding te komen om verontachtzamen te zeggen. Het scheelt de Dienst Verslag en Redactie ook nog eens werk, laat op de avond bij het uitwerken van de Handelingen van een debat over die doortikkende ramp in Groningen.
We kunnen natuurlijk ook gewoon verontachtzamen als variant tot het ABN toelaten net zoals polshoogte binnen kwam.
Aanvulling 08.06.2019. Hieronder een fragmentje uit Marc Chavannes’ wekelijkse politieke nieuwsbrief voor De Correspondent die altijd de moeite waard is:
