• Ach die lastige kwestie van het gevoelde meervoud bij een taalkundig enkelvoud! Soms horen we premier Rutte een zin gebruiken met het woord aantal erin en dan is het mogelijk om te hóren, hoe hij zich realiseert dat aantal met een enkelvoud gecombineerd behoort te worden. Althans, hij heeft schoolgegaan en leerde dat daar waarschijnlijk zo, of heeft op dit punt commentaar gekregen van taalgebruikers. Of dat een correcte regel is, laat ik graag in het midden: ik denk dat er omstandigheden zijn waarin aantal beter met een persoonsvorm in het enkelvoud gecombineerd kan worden, terwijl het soms ook beter bij een werkwoordelijk meervoud past.
Het volgende kan dit probleem misschien verduidelijken omdat het vergelijkbaar is. Een paar kan zowel ‘twee’ betekenen als ‘een klein aantal, minstens twee maar waarschijnlijk wat meer’. Naast de doos ligt een paar handschoenen heeft betrekking op een bijeenhorend stel, terwijl Naast de doos liggen een paar handschoenen ook correct is. Alleen betreft het in dit geval een zeker en niet al te groot aantal handschoenen: hier is een paar níet ‘een bijeen behorend stel’.
Daarom is een paar Wikipedianen pikt het niet een voorstelbare fout: een paar kan enkelvoud zijn maar dat is het in deze context zeker niet.
Kortom: een paar kan zowel met een enkelvoudig als een meervoudig werkwoord gecombineerd worden – het hangt van de betekenis af.
Kijk naar andere talen en observeer in dit opzicht soms subtiele verschillen met onze moedertaal. Als er een cricketteam is dat Essex heet (naar de gelijknamige county) dan geldt dit jaar: Essex are number 1. Meervoud! In het Duits wordt eine Reihe (grammaticaal enkelvoud) met een meervoudige persoonsvorm gecombineerd, zij het niet altijd. “Von IAI kommen zur Motek eine Reihe neuer Bauformen für die EC Elecylinder auf den Markt.” las ik in september j.l. in een technische tekst die ik zelden onder ogen krijg, het orgaan Handling – Automation, Handhabungstechnik und Logistik.
Het meervoudige werkwoord in een groep hangjongeren terroriseerden kunnen we ons nu goed voorstellen, stel alleen groep maar gelijk aan aantal. Maar aantal heeft iets onbestemds terwijl groep iets van een eenheid impliceert en daarom is een groep terroriseerde normaler (en ik denk correcter) Nederlands. (Hier kan Westelijk ABN op de achtergrond een bevorderende rol hebben gespeeld: de kwestie van -e en -en.)
Zo komen we op de uiting tal van stewards kregen het onder controle. Hier is het niet een kwestie van enkelvoud of meervoud (kreeg of kregen), maar juist het wel of niet éen geheel zijn. Neem een zin als tal van leden tekenden bezwaar aan dan is duidelijk dat tal van hier eerder een flink aantal leden individueel betreft dan een groep als collectief. Tal van houdt naar mijn mening niet alleen altijd een veelheid maar tegelijkertijd ook iets individueels in, iets stuk-voor-stuks. Een veelheid aan stewards bracht de orde terug, ze deden het met inzet van ieder (nemen we maar aan). Het gebruik van tal van lijkt hier te betekenen dat élk van deze ordehandhavers de zaak individueel opknapte, quod non: ze deden het samen.
• De grootste groep van bijzonder Nederlands in de gepubliceerde reeks van 34 illustraties wordt gevormd door een ratjetoe aan ABN-op-de-tenen. Welk ander etiket kunnen we plakken op al die verschillende uitingen als het uitzicht wordt bederft, zij is de maat genomen, het leidde geen twijfel, Johnson wordt de grootste kansen toegedicht, de knokploeg die de redactie naar gelieve kan inzetten, de organisatie die niet terugdeinsde voor leugens toen zij zelf de maat werd genomen, in de toekomst geborgen, enzovoort. Het uitzicht was bedorven, haar werd de maat genomen, het leed geen twijfel, Johnson werden kansen toegedicht, de knokploeg naar believen inzetten, toen haar zelf de maat werd genomen, in de toekomst verborgen (geborgd wellicht), en zo verder. Hier moet de auteur nog een jaartje extra oefenen op het gebied van het Nederlandse idioom, zou je denken. Moedertaal, allemaal mooi en aardig maar ook die eerste taal leer je niet in een paar weken. Simpeler zou het in de praktijk zijn als teksten in de media vóor plaatsing altijd ook even op de taal bekeken worden door een ervarener collega. Maar ja, haast en efficiency.
• Ten slotte twee aparte gevallen, de Nederlandse politica (als meervoud, in de betekenis ‘vrouwelijke politici’) en de oneven paden. In het laatste geval dringt een hypercorrect Nederlands vanuit de substandaardvariant binnen in het ABN. Als iemand effe zegt voor ‘even(tjes)’, kan deze persoon oneven simpeltjes maar daarmee nog niet naar behoren vertalen tot oneffen óf omgekeerd oneffen té correct omzetten naar oneven. En dat eerste: het ís ook lastig al die verschillende meervouden in het Latijn, geen wonder dat het gymnasium zes jaar neemt. Politicus – politici, politica – politicae. Politica zou een meervoud kunnen zijn maar dan van het onzijdige politicum.
Maar ho, hier gaan we weg van de moedertaal, het onderwerp van het congres aanstaande zaterdag.
Beste Simon,
Je hebt het over ‘Westelijk ABN’. Ten eerste is ABN terecht vervangen door ‘standaardtaal’, omdat het anders de vraag is wie bepaalt wat ‘beschaafd’ is of niet. En dat is zeker niet Zijn Arrogantie uit de Randstad. Je gebruikt dus een achterhaalde afkorting. En als we het hebben over standaardtaal zijn Hollandse derivaten dat dus niet.’Westelijk ABN’ kan daarom om deze dubbele reden beter vervangen worden door,
ik noem maar wat, Randstad-accenten.