Lange woorden hebben – althans op mij – een bijzondere aantrekkingskracht omdat ze van de gebruikelijke omvangsnorm afwijken. Die interesse kan twee kanten opgaan, enerzijds neutraal maar andere woorden kunnen een zekere ergernis wekken. Specifieke vertegenwoordigers uit het planten- of dierenrijk raken me eigenlijk niet. Door hun lengte illustreren ze het ongebruikelijke dat het exotische kenmerkt, zoals de alpenwatersalamander, onze-lieve-vrouwedistel, witvlekbauwborstje. Het kan ook specialistisch zijn, neem een aardappelvlokkenmachine, platsteekborduursel, de differentiaalpeilschaal, waarschijnlijkheidskromme of de fasecontrastmicroscoop. Zoals een driedelig pak een gemarkeerd kledingstuk is, zo zijn drieledige woorden ook niet de meest alledaagse.
In de Tweede Kamer zijn het allereerst de vakjuridische begrippen die hoog scoren op de lijst van omvangrijke samenstellingen. In de sfeer van de rechtbank kunnen personen voorwaardelijk in vrijheid gesteld worden. Zodra van die bevoegdheid een zelfstandig naamwoord gemaakt wordt, hebben we een lang (en in juridische kring gangbaar) woord als voorwaardelijke-invrijheidstelling. Typisch juristenjargon lijken mij ook (EU-)mensenrechtensanctie-instrumentarium, uiteindelijkbelanghebbendenregister, staatsaansprakelijkheidsprocedure.
Achter heel wat woorden kan aan het Binnenhof ter rechterzijde moeiteloos een van die typisch ambtelijk-politieke kooswoorden vastgeplakt worden die een wezenlijk onderdeel uitmaken van het bedrijf daar, zoals –programma, –systeem, –maatregel, –instrumentarium, –procedure, –vereisten, –vergunningen. De lijst van langste woorden uit de (ongecorrigeerde) Handelingen van het kalenderjaar 2019 van de Tweede Kamer bestaat bij uitstek uit composities die zo’n technische rechterkant bezitten.
De politiek houdt zich bezig met omvangrijk overkomende zaken als ontwikkelingssamenwerking, de Natuurbeschermingswet, arbeidsongeschiktheid, arbeidsvoorwaarden, gewasbeschermingsmiddelen. Als die het begin van een woord vormen maken ze bij voorbaat kans op een positie op de top-100 van langste woorden. En in 2019 ging het onder andere over Natuurbeschermingswet(s)vergunningen en natuurbeschermingsrechtspecialisten, over arbeidsvoorwaardenonderhandelingen, arbeidsongeschiktheidsuitkeringen en er was het begin van een gewasbeschermingsmiddelendiscussie. Woorden die algauw te lang zijn voor éen regel.
Een tijdsbepaling aan het begin van zo’n woord kan het nog een keer verlengen: langetermijn-arbeidsongeschiktheidsverzekering is het langste woord dat ik in de verslagen van de plenaire Kamervergaderingen in het voorbije kalenderjaar heb kunnen vinden. Het woord is uitgesproken door minister Koolmees en het zal daarmee al veel korter geklonken hebben dan het in feite is. In de top komen ook woorden als langetermijnsgezondheidseffecten en kortetermijnaandeelhoudersbelang.
Het Engels klinkt in een deel van de parlementair gebruikte lange woorden door, ook al is dat een taal die althans in de optiek van de spelling niet gekenmerkt wordt door lange samenstellingen. Maar de stenografen schreven bij ons inNederlands van 2019: state-of-the-arttoegankelijkheidsvereisten, investor-to-state-investeringsbijdrage, realtime-informatie-uitwisseling.
Nederlandser samenbrengsels wekken een prettiger impressie ondanks hun omvang. Ik denk aan: eens-gegeven-blijft-gegevenbeleid, trap-op-trap-af-financieringssysteem, iets-wat-ik-nu-niet-kan-reproduceren en touwtje-uit-de-brievenbus-Nederland.
En dan de ergernis. Het nieuwe jaar is nog zo jong, waarom eigenlijk roepen de volgende woorden iets van negatieve emotie op – hebben we dat geleerd bij het Nederlandsetaalencultuuronderwijs? De spoorstaaf-condionerings-systemen blijken ook smeerpotten te heten, aldus Erik Ziengs (VVD) – kortere eenvoud als kenmerk van het plezierige zou ik zeggen. Of neem andere struikel-objecten als
participatievewaarde-evaluatiemodel
praktijkonderwijs-entreeopleiding
vaststellingsovereenkomstpraktijk
medewerkerstevredenheidsonderzoek
maatschappelijkediensttijdcowboys
jeugdgezondheidszorgprofessionals
bijna-energieneutralegebouwennorm
standaardrisicotaxatie-instrument
minimuminstellingscollegegeldtarief
conformiteitsbeoordelingsinstanties
Nog op éen woord terugkomen, touwtje-uit-de-brievenbus-Nederland. Dat is uiteraard voortgekomen uit het fameuze optreden van Jan Terlouw bij De Wereld Draait Door. D66-leider destijds, maar nu is deze samenkoppeling een product dat hoorbaar was van Machiel de Graaf van de PVV, de fractie die zich waarschijnlijk het meest anti-D66 uitlaat van allemaal in de Tweede Kamer.
Vooruit, in het verlengde hiervan een toegiftje over het in omvang tweede woord van 2019, joods-christelijke-humanistische-islamitische. Dat gebruikte Selçuk Öztürk (DENK) in de richting van Thierry Baudet (FVD): “Ik heb lang het woord “wie ben jij?” niet gebruikt, maar u hebt het over “ons”. Wie is “ons”? Wie ben ik? Dat soort theaterverhaal van u, denkt u dat mensen daarin trappen? Het geval van de Armeense kwestie, het geval van “wij hebben een christelijke cultuur”. Wij hebben in Nederland een joods-christelijke-humanistische-islamitische cultuur.” Joods-christelijk klinkt oud, maar is pas in een aantal publicaties in gebruik sinds de jaren ’50 van de vorige eeuw, in de Tweede Kamer zelfs een tiental jaren later. Het lijkt inmiddels aan een verhuizing bezig van christelijke partijen in de richting van de PVV en het krijgt daarmee ook een andere gebruikssfeer. Wie weet wat 2020 ons in dat opzicht leert.
De beste wensen voor het nieuwe jaar!
