Een stapje terug naar Kerst 1918: Leipzig
De loopbaan van Victor Klemperer (die aanvankelijk wat onregelmatig verliep) bracht hem verderop in de Eerste Wereldoorlog naar Leipzig. Daar kwam hij met de journalistiek in aanraking en hij leerde er Paul Harms kennen, dan juist van een betrekking bij een Berlijnse krant veranderd naar eentje in Leipzig. Via Harms – hij zal hem in 1945 als eentje van de verraders noemen – maakt Klemperer contact met Hans Scherner. Die is dan al een eind in de 30 maar druk bezig om alsnog een middelbare school te voltooien met het oog op een apothekersstudie.
Via dezelfde gymnasiumopleiding van Scherner komt ook Annemarie Köhler – dan nog verpleegster – in het leven van de Klemperers, want ook zij probeert zich te kwalificeren voor een studie, medicijnen in haar geval.
Ten slotte komt Johannes Thieme langs deze route en op hetzelfde moment in huize Klemperer. Kerst 1918 komen alle drie bij de Klemperers in Leipzig. Klemperer schrijft dat op blz. 56 van zijn Revolutionstagebuch 1919. Johannes is een jongen (18) die een grote wiskundige aanleg heeft maar geen normale schoolopleiding volgde. Zijn relatie met Klemperer wordt hecht. Als deze hoogleraar wordt in Dresden, begint Thieme daar zijn studie en hij wordt er huisgenoot, ja pleegzoon van Victor en Eva.
Klemperer noemt T. (zijn familienaam wordt hier niet verder aangeduid) in hoofdstuk VI van LTI met verbittering: hun eigen pleegzoon is Nazi-aanhanger geworden. T. verdwijnt uit het boek en uit Klemperers leven wanneer de laatste een telefoongesprek abrupt beëindigt door de hoorn op de haak te leggen.
Na het bombardement op Dresden blijkt in 1945, hoe belangrijk die relaties uit 1918 zijn, althans van de twee anderen. Klemperer en zijn vrouw vluchten eerst in de richting van Piskowitz. Daar – weten zij – woont Agnes Scholze, van 1925-1929 hun huishoudelijke hulp met wie contact bleef bestaan. Zo kwam Agnes in mei 1937 met haar man op de fiets op bezoek naar Dölzschen waar Victor en Eva op dat moment wonen. Ze vertelt dan blijkens Klemperers dagboeknotitie (12.05.1937) dat Thieme inmiddels een grote meneer is, hij is Oberingenieur, in het bezit van een auto en al wat vergrijsd. Klemperer had een jaar tevoren een auto gekocht. Hij loste toen een belofte aan Agnes in door het eerste ritje met de auto naar haar af te leggen. Kortom, ze wisten waar hun vroegere hulp woonde en aan de burgemeester kan in 1945 (nog tijdens WO II) simpel uitgelegd worden, waarom zij weggebombardeerd uit Dresden dus juist voor Piskowitz kozen.
Als hun vlucht vervolgd moet worden, keren de twee Klemperers eerst kort terug naar Pirna naar Annemarie Köhler. Dat is wel zeer dicht bij Dresden en de kans op herkenning door deze of gene is dus groot. Daarom gaat de vluchtroute verder naar het zuiden. In de buurt van Regensburg vinden ze een poos onderdak bij een apotheker in Falkenstein, Hans Scherner de vroegere vriend uit de tijd in Leipzig. Ook met hem en zijn vrouw was het contact gebleven. In de zomer van 1937 schrijft Klemperer bezorgd over Scherner, hoe dik hij is geworden en geestelijk verouderd; hij moet zeer hard werken voor het afbetalen van schulden en híj kan zich geen aanschaf van een wagen veroorloven, apotheker of niet.
Ook daar in Falkenstein kunnen ze niet langdurig verblijven maar voordat ze eindelijk in juni 1945 voor het eerst weerom kunnen naar het bevrijdeDresden, komt het echtpaar Klemperer nog eenmaal bij de Scherners terug.
Paul Harms overleed in 1945, Hans Scherner in 1947, Annemarie Köhler in 1948. Johannes Thieme? Hij verdwijnt abrupt uit Klemperers leven en uit diens dagboeken. Ook in de actueelste Duitse editie daarvan (opnieuw bezorgd door Christian Löser in 2015) ontbreken nadere gegevens van hem.
Na dit uitje keren we terug naar LTI en de Nederlandse vertaling van W. Hansen.
