Wanneer is die omslag precies geweest, jaren ‘90 van de vorige eeuw? Ergens in die jaren besloten woordenboekmakers om afkortingen niet meer aan het begin van een letter in een lijstje op te nemen en ze daar op te lossen. Het was even wennen, een woord als KLM opzoeken midden in de K, BV ver in de B en niet meer in een aparte groep aan het begin.
Daarmee veranderde nog iets en misschien was dat mede de bedoeling van de lexicografen: BV, KLM en al die andere afkortingen werden nu behandeld als wóorden. Hadden ze een meervoud, een verkleinvorm? Vroeger geen punt maar het werden nu kwesties die in het nieuwe lemma aan de orde kwamen net als de vraag hoe het zat met de accentuering. Vroeger kon je als native speaker binnen dat lijstje aan het begin van een letter zó zien dat al die initiaalwoorden normaliter de nadruk op de laatste letter gelegd kregen.
En net zo voorspelbaar: áls zo’n rijtje letters een meervoud had, dan was dat hetzelfde als het meervoud van de laatste letter zelf.
Accu schrijf je met twee c’s, liggen met twee g’s, dopper ‘doperwt’ met twee p’s, kitten met twee t’s en ik bedenk zo even geen woord met twee v’s of w’s. De letters cee, gee, pee, tee, vee, wee hebben allemaal uitsluitend een s-meervoud en het is dan ook waarschijnlijk dat alle woorden uit de sfeer van ABC, KPMG, PSV – indien nodig en mogelijk – enkel en alleen een meervoud op s krijgen. Wat voor cee en gee geldt, zal ook van toepassing zijn op dee.
Maar dan is daar ineens corona en daarmee naast RIVM de regionale GeeGeeDee. Van de RIVM hebben we er maar eentje, waren er een stuk of 25 GGD’s? Luister naar de technische briefing eerder deze week over Ontwikkelingen coronavirus door de Vaste commissie voor Volksgezondheid, Welzijn en Sport. Ineens komt als meervoud naast GGD’s ook GGD’en voor, onder andere zo gebruikt door Dr. Ir. A. de Boer die volgens haar naambordje Directeur Publieke Gezondheid GGD Haaglanden is en dus de eerste getuige in dit verband. Helaas/uiteraard staat er niet bij waar ze van afkomstig is en van welke politieke of religieuze richting.
Dat is intrigerend, want past ze in dat opzicht bij de enige twee van wie er dit kalenderjaar in de Plenaire Zaal “GGD’en” geregistreerd is? In de plenaire vergadering van donderdag was het alleen Joba van den Berg (CDA) die het eenmaal over GGD’en had. (In een eerder debat gebruikte staatssecretaris Blokhuis (ChristenUnie) datzelfde meervoud éen maal.) De Dienst Verslag en Redactie van de Tweede Kamer kan de variant GGD’en corrigeren naar GGD’s wat verreweg het vaakst gezegd wordt, maar op de een of andere manier lijkt GGD’en aan het Binnenhof op het ogenblik een mogelijk wordend meervoud in het Nederlands en dat is vreemd vanuit de regels van het Nederlands. Een virus zeg maar.
Toen ik de vertaling van Klemperers LTI las (De taal van het Derde Rijk, zie de serie over dat onderwerp) zag ik dat Will Hansen op allerlei plaatsen een n-meervoud koos (synagogen bijvoorbeeld op p. 232, anekdoten op p. 352) waar een pluralis op -s gewoner zou hebben geoogd. En, natuurlijk synagoges of anekdotes is ondubbelzinniger een meervoud uit de mond van een spreker bij wie synagoge of anekdote in enkel- en meervoud eender klinkt.
Bij de mogelijkheid om te kiezen tussen n of s (zie het stukje over keuzes en keuzen) lijkt de n-vorm iets méer te hebben, een streepje voor op het toch wat gewonere maar verder identieke woord met een s.
Zou dat kunnen verklaren dat we getuige worden van een voorzichtig opkomend GGD’en, nét in de spannende tijd van het coronavirus dat we alle respect willen opbrengen voor deze sector?
Regelmatig de handen wassen en afwachten.
Het lijkt me dat iemand “GGD’en” zegt omdat ze het niet afgekorte “Dienst” in haar hoofd heeft.