Goeie vraag van premier Rutte aan zichzelf op zijn wekelijkse persconferentie (05.06.2020): “Arbitrair, arbitrairiteit…, hoe spreek je dat eigenlijk uit?” Hij smeet zichzelf een reddingboei toe in de vorm van “Iets arbitrairs!” Het betrof de versoepeling uit de lockdown waarbij er soms binnen sectoren een grens getrokken blijkt, die iets van willekeur in zich lijkt te hebben. Iets arbitrairs.
Wat is eigenlijk het zelfstandig naamwoord van arbitrair als je niet het woord arbiter zoekt maar iets abstracters? Arbitrariteit. Raar subregeltje van het Nederlands, dat onderscheid tussen de duo’s arbitrair-arbitrariteit, militair-militarisme, populair-populariteit.
Hebben we vaker (superieur-superioriteit, nerveus-nervositeit, crimineel-criminaliteit).*) In de geest van de persconferentie: daar is geen wetgeving aan te pas gekomen, dit ontstond in het Nederlands en de door Rutte zo bewonderde auteur Voskuil zou de premier daar bij leven vast een uiteenzettinkje van kunnen geven. Misschien zou deze neerlandicus tegelijkertijd aan de Nederlandse minister-president hebben kunnen vragen waarom hij het had over epiphanies in het kader van Zwarte Piet.
Frappante taal voor een bekennende protestant als Rutte, want het is een kerkelijk woord uit de r.k.-sfeer. Epifanie aldus Van Dale: “openbaring van de Heer, m.n. bij de aanbidding van de Wijzen uit het Oosten, de doop in de Jordaan en de bruiloft van Kana”. Het is ook het Griekse woord voor Driekoningen. Maar de premier zei het op z’n Engels, al heeft Van Dale ook de ABN-variant epifanie “verhelderend inzicht, ogenblik van geestelijke verlichting”. Meervoud epifanieën.
Mark Rutte is opgeschoven in zijn oordelen omtrent Zwarte Piet, andere inzichten, let’s call them epiphanies.1)
Het was een bijzondere persconferentie. We hoeven niet alles te pinpointen, maar het Engels was dus hoorbaar aanwezig. Eternally optimistic noemde Rutte zich. Hij refereerde aan zijn voor-politieke loopbaan bij een firma naar aanleiding van een vraag over wat de staat van plan is met de HEMA. Rookworsten, Mark Rutte begon er direct over toen hij de Hema nog nauwelijks kon ruiken. Maar zijn eigen vroegere firma verzuimde hij heel nauwkeurig te noemen. Nee, dat zou iets particuliers zijn, een eh… particulariteit.
Het was een singuliere persconferentie, deze van 5 juni 2020. Een singulariteit, inderdaad!
*) Jaap van Dissel sprak op technische briefings een poos terug (zoals op die van 18.03.2020) bij herhaling van traiceren waar hij traceren bedoelde. Zou met hetzelfde te maken kunnen hebben.
1) Aanvulling na Gesprek met de minister-president vandaag, 05.06.2020: Rutte zei hier dat het Engels voor iets als ‘voortschrijdend inzicht’ het woord epiphany heeft. One day teaches another, they say.
Aanvulling 10.06.2020 bij noot *): Helma Lodders (VVD) sprak in een kamerdebat zojuist van nertsenhouders die “diep in de penairie zitten”. De verwachting is dat zij in de Handelingen zal spreken van penarie. Enkele uren later blijkt dat zo te zijn:
Aanvulling 20.12.2020: In Buitenhof gebruikte Renske Leijten (SP) vandaag ook de uitdrukking in de penairie.
