Taart voor de minister-president, op de kop af tien jaar in die functie!
De allereerste persconferentie van Mark Rutte als jong premier in aansluiting op de kabinetszitting, was dat die op 5 november 2010? Die dag vond deze in elk geval voor het laatst plaats bij Algemene Zaken. De terugkeer naar Nieuwspoort vormde natuurlijk een bewuste breuk met een gewoonte die onder Balkenende was ingezet. Het had een extra voordeel, het “biedt ons ook de gelegenheid om na afloop nog even informeel na te praten”, zei de verse premier “en ik heb van de RVD begrepen dat ik ook een aantal van jullie daar een plezier mee doe”. Jullie. Mark Rutte kreeg een enthousiaste ontvangst van de parlementaire journalisten in 2010 en ik zou niet weten wanneer dat zou moeten zijn omgeslagen in het tegendeel.
Mocht er onder Balkenende al een indruk zijn gevestigd van trage besluitvorming, Rutte is vanaf het begin actief, dan wel draagt het beeld van ijver uit. Daarover gaat ook de eerste journalistieke vraag aan hem: legt hij grote haast aan de dag? “Er moet een hoop gebeuren. Het land staat er niet al te florissant voor” is het simpele antwoord dat overtuigend klinkt, zelfs als de 17 hervormingen die het kabinet Rutte-I zich heeft voorgenomen wel een wat gewichtige aanduiding zijn. Wat dan zoal? Nummer 1 in de uiteenzetting van Rutte is Ontwikkelingssamenwerking, niet alleen in omvang te verminderen maar ook veel meer te richten op het bedrijfsleven. Met instemming van het CDA minder dominee, meer koopman. De Centrale Overheid verkleinen: Rutte zal lang het beeld van het schoonvegen van de trap van boven af uitdragen en diverse malen aangeven hoeveel procent (40%!) van de Haagse kantoorruimte leeg zal komen te staan als gevolg van een kleinere overheid. Hoe ver zouden ze ermee zijn? Het invoeren van een sociaal leenstelsel in het hoger onderwijs is iets waar Rutte allang voor strijdt zegt hij, strenger straffen is een belangrijk punt net als de grens zoveel mogelijk sluiten voor mensen die niet hier aan de slag komen. Zó klinkt Mark Rutte in 2010 aan de start van zijn eerste kabinet, een minderheidskabinet met het CDA dat de PVV gedoogt.
Bij zijn hervormingen handelt de premier koersvast langs de lijnen van het bestek dat vooral uit de woorden pad en agenda bestaat: niet alleen de kabinetsagenda maar ook hervormingsagenda, groeiagenda, marktagenda, een sociale agenda, de Europese agenda, politieke agenda, de digitale agenda en een tijd(s)pad, groeipad (heel véel groeipad!), een langjarig handhaafbaar pad, uitgavenpad, bezuinigingspad, saldopad, basispad, geitenpad (soms), tekortpad, afbouwpad en als surprise in deze opsomming de iPad “die mijn neef en zijn vrouw nu aanzetten”.
Vertrouwd klinkt hij achteraf, wanneer hij de journalisten verzekert dat president Obama goed geprepareerd was voor het telefoongesprek met Rutte: neen, zo iemand belde tien jaar geleden niet ins Blaue hinein. Toen, denken we nu. Versteht sich doch! Duits zullen we nogal wat vaker van de heer minister-president te horen krijgen, op grote afstand natuurlijk van de eerste vreemde taal, het Engels. Over Afghanistan bijvoorbeeld: “Wij hebben echt gebokst, zoals de Amerikanen zeggen, punching above our weight, we hebben meer gedaan dan op grond van de omvang van Nederland zou kunnen verwachten als je het vergelijkt met andere landen. (…) Het hele theater daar van landen is nog steeds niet stabiel. Het is ook in ons belang, in our national interest, in ons nationaal belang, dat daar verdere stabiliteit komt.”
Ruttiaans: Engels en het gebruik van een woord als theater in deze regio ver weg, waar al zo lang en zo bloederig oorlog gevoerd wordt. Het hele theater daar is nog niet stabiel. Typisch Rutte is ook wat hij aan het eind van de aftrap zegt: “Dat waren een aantal zaken over de start van het kabinet, het aan de vork prikken van de grote hervormingen.” Binnenhofse taal spreekt Mark Rutte als weinig anderen (in Dat gezegd hebbend is daar een zeer royaal bewijs van geleverd,- interessant boek, lezer!), maar het aan de vork steken ‘regelen’ heeft hij net even met een knipoog komiekeriger gemaakt door het werkwoord in prikken om te zetten.*) Ineens is een landbouwbeeld daarmee verplaatst naar de etenstafel.
Rutte is vrolijk en in de verte wat studentikoos, maar zijn amicale luchtigheid wordt een tikkeltje minder wanneer hij iets zegt als “Luister jongens” bij vragen over persoonlijke belangen van politici (staatssecretaris Halbe Zijlstra heeft een aanmerkelijk belang in een bedrijf van de vrouw van Han ten Broeke, ook VVD maar kamerlid). Nog iets meer van irritatie klinkt er als een journaliste doorvraagt op subsidie die Landbouwstaatssecretaris Henk Bleker als het ware van zichzelf krijgt voor natuurgrond die hij bezit: “Ik ken niet al die casuïstiek mevrouw.” Mevrouw. Jongens.
Die allereerste conferentie wordt afgesloten door Julius Vischjager, journalist en gediplomeerd pianist. Zou de heer Rutte misschien samen met Paul Witteman een quatremainnetje in de Muziekkamer van de Tweede Kamer willen spelen, zelfs al is hij geen Paderewski? Rutte begint zijn antwoord als volgt: “U weet wat ze over Paderewski zeiden, hè? Dat was de beste pianist onder de presidenten en de beste president onder de pianisten. Hij was president van Polen zoals bekend.” Dat zullen de aanwezigen vaker van hem horen.
Begin 2017 – Vischjager is dan al even niet meer in Nieuwspoort geweest – vertelde de premier dat hij eerder die dag bij hem was aangeschoven voor een lunch. De vorige week wijdde de premier een kort In Memoriam aan Vischjager en nam met enkele woorden afscheid van de man die een aantal malen verantwoordelijk was voor een surprise, een coda bij de persconferentie.
*) Ik weet niet wat de herkomst is van aan de vork steken. Ook Ewoud Sanders kon me op dit punt niet bijlichten.
**************************************************
P.S. Dit is de tiende in een reeks afleveringen over de taal van minister-president Mark Rutte op zijn wekelijkse persconferenties na de vergadering van het kabinet. De andere negen zijn:
Mark Rutte en gladiolen, hufters, idioten
Mark Rutte en complimenten voor de journalistiek
Mark Rutte: recenseren en speculeren
Mark Rutte: afhouden via etiketten en plakken
Mark Rutte en zijn inkomen als politicus
Mark Rutte: hoe staat Nederland in de wereld
