Rare uitdrukking en (althans voor mij) met een onheldere oorsprong, pak ‘m beet of pak hem beet. Van Dale plaatst het onder beetpakken ‘beetnemen (1), vastgrijpen, vastpakken, vatten (1)’ en licht het in concreto als volgt toe: “informeel pak ’m beet woordgroep waarmee je suggereert een toevallig voorbeeld te geven, een ruwe schatting te doen e.d.”
Afgaande op de Handelingen van de Tweede Kamer is het een manier van zeggen uit de vroege jaren ‘90 van de vorige eeuw. In meerderheid had het toen als functie, een temporele betekenis te nuanceren:
• Jan van Zijl (PvdA): “Kan de minister de Kamer niet gewoon toezeggen dat het wetsvoorstel er, pak ‘m beet, 1 januari ligt?” (1993)
• Frits Castricum (PvdA): Is de minister voorts geïnteresseerd in de mening van de nieuwe Rotterdamse gemeenteraad die, pak ‘m beet, over een week of vijf gekozen wordt? (1994)
• Minister Borst (Volksgezondheid): “Op het moment dat, pak hem beet, over tien jaar meer inzicht in de genetica leert dat mensen op termijn met bepaalde ziektes worden geconfronteerd (…) ” (1995)
Maar al in dezelfde tijd zien we dat pak ‘m beet ook cijfers kan afronden:
• Hans Dijkstal (VVD): “10% van het budget, dus pak ‘m beet 350 mln. (…)” (1990)
• Enneüs Heerma (CDA): “Tot voor kort gold voor een sociale huurwoning een maximale stichtingskostengrens van, pak ‘m beet, ƒ 127.000.” (1993)
• Hans Hoogervorst (VVD): “Er vindt zelfs een uitgavenonderschrijding plaats van pak ‘m beet 1,6 mld.” (1995)
Maken we een sprongetje naar 2020. Hoe staat het nu? Wordt pak ‘m beet nog wel eens in de Tweede Kamer gebruikt? Ja. Sterker, we hebben in minister De Jonge (VWS) een groothandelaar in pak ‘m beet – alleen al in het kalenderjaar 2020 in de Handelingen:
• “maar dat over pak ‘m beet een maand weer gewoon normaal in bedrijf is, dan is het onhandig.”
• “Je moet niet willen dat onze productiecapaciteit hier in Nederland door pak ‘m beet de VS wordt vastgelegd en wij die vervolgens niet meer zouden kunnen contracteren.”
• “(…) dat we dat besluit niet pak ‘m beet een week eerder hebben genomen?”
• “Stel dus dat je een instelling runt in, pak ‘m beet, de jeugdzorg, en je laat al je 1.000 medewerkers daarvoor in aanmerking komen, (…)”
• “Als je kijkt naar wat er afgelopen week aan testen op een dag is gedraaid — zo’n 55.000 — is dat al heel erg veel hoger dan pak ‘m beet begin september.”
Zoals dat gaat bij grotere gebruiksfrequentie, de toepassing wordt verruimd. Immers, de minister nuanceert tijdelijke bepalingen (over een maand, een week eerder, begin september), hij spreekt ook van “pak ‘m beet de VS”, “pak ‘m beet de jeugdzorg”.
Die rare, en nog steeds in mijn oren wat onparlementair klinkende uitdrukking pak ‘m beet heeft nu dus ook de nieuwe betekenis ‘noem maar een dwarsstraat’.
Aanvulling 07.12.2020: Is er een zeker verband tussen pak ‘m beet en pakweg? Pakweg betekent ‘naar schatting’ en dat sluit dus aan bij het veronderstelde eerste gebruik van pak ‘m beet. Pakweg de VS en pakweg de jeugdzorg lijken mij nog steeds incorrect Nederlands.
Engels,
“Pick a date”