Frits Bolkestein (VVD) is de Nederlandse politicus aan wie het vaakst het doctrine-etiket is toegevoegd. Dat is enerzijds misschien geen wonder (hij was Europees Commissaris en in die hoedanigheid kan een onder hem uitgevaardigde richtlijn doctrine genoemd worden), maar wel dat hij er in het Nederlandse parlement zo vaak mee geafficheerd is. Het overkwam hem meer dan iemand anders én in verschillende betekenissen.
Zelf heeft Bolkestein over de ministeriële verantwoordelijkheid gesproken. Hij ontkende toen (tegenover Enneus Heerma CDA) dat er iets als een Carrington– of Bolkestein-doctrine was. Wat is er wel: “er is geldend staatsrecht”.
Willibrord van Beek (VVD) vatte dat staatsrecht in 2006 als volgt samen: “Wij zijn en blijven een fervent aanhanger van de Bolkesteindoctrine. De minister is verantwoordelijk, ook voor de ambtelijke organisatie, dus voor het doen en laten van zijn of haar medewerkers. Ook al treft de minister persoonlijk geen blaam wanneer er iets misgegaan is en ook al is er geen sprake van schuld bij hem of haar persoonlijk, dan nog blijft de minister altijd verantwoordelijk. Daarover kan geen misverstand bestaan.”
Maar op andere momenten blijkt uit de Handelingen dat er ook andere lezingen bestaan van de inhoud van de Bolkestein-doctrine:
• de Bolkesteindoctrine van de kostendekkende premies (1997)
• de Bolkestein-doctrine dat je eigenlijk niet acht jaar aaneengesloten op hetzelfde departement zou moeten zitten (Eerste Kamer 1998)
• hier lijkt zich een nieuwe Bolkesteindoctrine te ontwikkelen. Het dualisme lijkt zo geı̈nterpreteerd te worden dat de fractie van de VVD in de Kamer slechts wensen formuleert (wat spottend, Rosenmöller 1997)
• Vanuit het beginsel dat je een gulden dáár moet inzetten waar die het meeste oplevert (de Bolkesteindoctrine bij het milieu) geldt dat elke gulden voor de verkeersveiligheid vele malen méér maatschappelijk rendement oplevert dan een gulden voor de filebestrijding (1999)
• Bij Europese aanbestedingen kan de Bolkesteindoctrine om altijd de goedkoopste te kiezen, zeer slecht uitpakken voor het milieu. (2001)
• …. om je blindelings in het Europese marktgeweld te storten door de energiebedrijven, inclusief de netten, te privatiseren – de oude Bolkestein-doctrine – desnoods nadat je eerst een nationale kampioen hebt gemaakt. (2006)
In het voorbije kalenderjaar heeft Mark Rutte op diverse momenten laten zien, hoezeer familienaam+doctrine een anekdotisch moment in een debat kan opleveren:
• “Ik heb het vaker gezegd, ook in de media: hier geldt de Henk Kampdoctrine. Voor Henk Kamp werkten er maar twee mensen op Defensie: hij en de staatssecretaris. Ja, er waren er ook nog 60.000. Maar als daar kritiek op was, verdedigde hij de organisatie als zodanig.”
• “Het komt soms voor, vooral voor algemeen overleggen, dat er grote stapels stukken nog op het laatste moment worden toegezonden. Ik heb daar de Schippersdoctrine op toegepast. Edith Schippers belde in zo’n geval de voorzitter van de vaste Kamercommissie en zei: sorry, het kan echt even niet anders, maar er is nog een hele hoop informatie voor een AO dat heel binnenkort aanstaande is, zullen we het een paar dagen later doen?”
• “Koolmees was al bekend als onderdeel van de trojka en als minister van Sociale Zaken, maar hij is ook de uitvinder van de Koolmeesdoctrine. De Koolmeesdoctrine luidt dat gedrag uiteindelijk de kern is, dat het niet om de maatregelen gaat maar om het gedrag; maar hoe kom je van maatregelen en handhaving tot gedrag? Daar hoort communicatie bij. Daar hoort ook bij dat je ruiterlijk de enorme impact benoemt die het heeft.”
Wat de impact is van het bestaan van de Rutte-doctrine kunnen de komende weken duidelijk maken.
