Nul antwoorden en nul antwoord: de invloed van het Engels

Lopen wiskundeleraren nog met een grote liniaal, een houten gradenboog en passer door een schoolgebouw? Ach nee, aan dat beeld hebben elektronische borden allang een einde gemaakt. In gedachten zie ik de docent van de eerste twee klassen van de middelbare school voorzien van dat vakmateriaal door de gang lopen, de klas binnenschrijden – bedaard als de filosoof die hij leek te worden. Hij vertelde immers een keer dat hij bezig was met een proefschrift over het getal nul…. Verbijstering maakte zich van ons meester. Ach, misschien was het alleen de jongen die naast me zat, omdat hij een hand voor zijn opengevallen mond bracht. Nul!
Zoeken op internet laat zien dat het onderwerp gewijzigd moet zijn, en nog wel van niets naar oneindig. De Leidse dissertatie van vijf of zes jaren later heet Oneindigheid bij Wittgenstein: enkele hoofdlijnen van Tractatus tot Philosophische Untersuchungen, E. van der Velde. Errit was zijn voornaam zie ik nu, afkomstig uit de omgeving van het Fries-Groninger grensgebied en niet uit Indonesië zoals ik vroeger dacht op grond van zijn uiterlijk.

Nul is een telwoord, een hoofdtelwoord ‘dat het ontbreken van elke hoeveelheid of van eenheden van een bep. orde uitdrukt’ (Van Dale). Elke hoeveelheid of eenheid: wil je nul vóor iets kunnen zetten, dan moet het wel gaan om iets dat weegbaar of anderszins kwantificeerbaar is.

In de Tweede Kamer ging het in het coronajaar 2020 aanvankelijk zeer vaak over het streven naar nul besmettingen. Maar uit de mond van belangrijke politici als Rutte, Klaver, Wilders en anderen viel nul ook te horen in licht ander gebruik:

Rutte
• schaarste speelt hier nul rol
• De GGD treft hier nul blaam
• Eén is: terug naar nul huisbezoek.

Klaver
• Daar komt nul antwoord op.
• het eigenlijk bijna niet meer zien zitten omdat ze nul contact hebben
• Volgens mij is er nul discussie over dat het geld er zou moeten komen.

Wilders
• [over Italië] dat er nul belastingmoraal is
• Holle frasen, nul daadkracht.
• omdat we vinden dat het virus buiten bijna tot nul verspreiding zal leiden

Alleen al het gebruik van het enkelvoud is opmerkelijk want nul combineert gewoonlijk met een meervoud als dat mogelijk is (nul dodelijke verkeersslachtoffers, nul kosten, nul interventiemogelijkheden). Nul antwoorden betekent ‘geen antwoord’, het nieuwe nul antwoord bevat naar mijn indruk een stelliger ontkenning ‘geen enkel antwoord’ of ‘nog niet het begin van een antwoord’ zoals Geert Wilders graag zegt.

Ik heb de indruk dat nul antwoord maar ook nul blaam, nul daadkracht e.d. een anglicisme bevat, een vertaling naar de Engelse voorbeelden zero tolerance, zero-emissie, zero risk. Het vreemde, aan een andere taal ontleende woord lijkt krachtiger dan wat gebruikelijker Nederlands was. For the time being.