Dat afstandsaspect dat we bij het stuk over sappig accent zagen (sappige taal blijkt vooral op een positieve manier geoordeeld te worden en dan in het bijzonder een buitenlands dialect bijvoorbeeld in Vlaanderen, hetzij iets van verder weg), komt ook aan de orde als we in kranten kijken naar de combinatie van zwaar en accent. Ook die twee vormen een geliefde twee-eenheid, tenminste als we mogen afgaan op wat journalisten schrijven. Het allereerste verschil is dat zwaar een negatief element in zich draagt, terwijl sappig juist luchtig van toon is.
Onmiddellijk volgend op het gewichtige en niet-positieve van zwaar is het kenmerk van buitenland, kilometers, afstand (en let op de geregeld negatieve connotatie die in de buurt van het citaat kan staan):
• Het is nog vroeg voor een eindoordeel over Michel als EU-president. Maar feit is dat de Belg – wiens moeizame, met een zwaar Frans accent doorspekte Engels niet helpt – een succesje kan gebruiken. Nieuwe Oogst 26.12.2020
• “Maar dan kunt u nooit meer naar uw vaderland!”, riep zij geschokt, waarop hij somber, met een zwaar Boheems accent, “Nederland is mijn vaderland”, antwoordde. DvhN 04.12.2020 (in een tekst van Jean Pierre Rawie die Slavische talen studeerde)
• Babinsky vertoont zich zelden: het is een zeer oude, breekbare figuur met dwergachtige gestalte en een zwaar Duits accent. De Groene Amsterdammer 22.10.2020
• klinkt het in een mengeling van Nederlands en Engels met een zwaar Oostblok-accent. Krant van West-Vlaanderen 21.08.2020
Binnen-Nederlandse verwijzingen met “zwaar accent” zien we vooral in de landelijke bladen. Dat betreft wederom iets op zekere afstand (in de voorbeelden hieronder Maastricht, de Antillen) maar een grote plek in de Randstad kan ook (Rotterdam) en landelijke media:
• Op dat moment kwam een lieve zuster binnen die met een zwaar Maastrichts accent zei: de Volkskrant 22.08.2020
• Paulette, die toen 12 was: ‘Ik vond het verschrikkelijk in Nederland. Ik was weliswaar wit, maar had een zwaar Antilliaans accent. Dat zorgde voor veel onbegrip.’ de Volkskrant 29.04.2020
• Troost sprak in de brandende zon met zwaar Rotterdams accent en sliste een beetje, hij dronk tussendoor van een flesje water. (Sjaak Troost) de Volkskrant 04.01.2020
Zijn het regionale bladen die spreken van een zwaar accent, dan betreft het ófwel een taal op afstand, bijvoorbeeld grote stad daar in de Randstad, Rotterdam, Amsterdam….
• Bedrijfsarts Jamilla vertelt met zwaar Rotterdams accent hoe gezond het is om te bewegen en dat je dat tweeënhalf uur per week moet doen. Eindhovens Dagblad 21.11.2020
• Hoor je bijvoorbeeld op de videobeelden een zwaar Amsterdams accent, dan is het aannemelijk dat ze daar vandaan komen. BN De Stem 29.08.2020
• Met een zwaar Rotterdams accent maakt ze, onder de naam Tante Toof, grappige filmpjes op het platform. De Gelderlander 03.08.2020
… ófwel hier in de eigen regio een veel nauwkeuriger gelokaliseerde variant (en let op Ernems voor Arnhems):
• “Theo is Arnhem, onze Dikke Prins verdient zijn eigen bier”, aldus de met zwaar Ernems-accent sprekende voice-over van het Dikke Prins-promotiefilmpje. De Gelderlander 28.08.2020
• Maar hij spreekt met een zeer opvallende stem en een zwaar Almeloos accent, dus er moeten haast wel mensen zijn die de stem herkennen. (Lars Elferink) Twentsche Courant Tubantia 10.04.2020
Wat in dit kader buiten de Randstad verrassend vaak opduikt is het element van schaamte en afleren, van bespotting in het dialect in combinatie dat (zware) accent:
• En als Tukker zal je natuurlijk nooit gevraagd worden voor de rol van Sinterklaas. Want ja. Dat accent. Doet afbreuk aan het natuurlijke gezag. Dat zou niet werken.*) Stel je voor. Donald Trump met een zwaar Groningse tongval. Die was bij de ingang van de golfbaan de toegang tot het presidentschap al geweigerd. Twentsche Courant Tubantia 14.11.2020
• Het kan natuurlijk zijn dat er mensen zijn die vinden dat het zeer ongepast is om de 4 mei-lezing voor te dragen met een zwaar Twents accent. Omdat daardoor de indruk gewekt kan worden dat we het oorlogsleed toch een tikkeltje minder serieus aan het nemen zijn. Ik wil de mensen van het Nieuw Israëlitisch Weekblad bij deze gerust stellen: ik loop al bij een logopedist! Nou ja. Het is niet echt lopen. Ik zit online een cursus te volgen. Twentsche Courant Tubantia 23.01.2021
Let in dit kader op het irreële zou in het volgende citaat van de Limburger Martijn Crins in De Limburger: “Zo zou ik mezelf op het podium kunnen bedienen van een heel zwaar aangezet Limburgs accent, als stereotypering van een dom iemand, een onnozele hals, maar dat doe ik juist niet.” (28.03.2020)
Logopedie en accent is een onderwerp. Journalisten en streektaal ook. Hoe weten we wat een zwaar accent precies onderscheidt van een variant die sappig is: van journalisten. Het doet denken aan Bomans’ Kopstukken. Hoe wisten brandweerlieden in die bron wat uitslaande branden zijn? “Van de journalisten. Die zien dat direct. Wij blussen alleen. Verder staan wij er buiten.”
*) Ik heb het gevoel dat kinderen in de Sinterklaasleeftijd hiervoor nog onvoldoende antenne hebben ontwikkeld.
