De e-ANS is er simpel over en informeert ons tegelijkertijd zeldzaam precies omtrent een regionale uitzondering. Ik vat in mijn eigen woorden samen wat ik in paragraaf 5.6.6. lees: zo’n kan niet met een meervoudig woord gecombineerd worden met uitzondering van een groot zuidoostelijk deel van Nederland.
Zo’n dingen zeggen ze hier niet: níet in het overgrote deel van Nederland, mogelijk is het wél in het Zuidoosten. Ik neem aan dat dit ruwweg het Oostelijke deel van Noord-Brabant betreft en Limburg. We hebben het dus over zo’n + zelfstandig naamwoord meervoud, al dan niet nog voorzien van een bijvoeglijk naamwoord – zo’n + telwoord is een ander verhaal. In het ene geval betekent zo’n ‘dergelijke, zulke’, met een telwoord gecombineerd betekent zo’n ‘ongeveer, een stuk of’.
Joop van der Horst zegt het bijna net zo in zijn monumentale Geschiedenis van de Nederlandse syntaxis: “Merk op dat zo’n in de standaardtaal gecombineerd wordt met een enkelvoud, maar thans regionaal (o.a. in Zuid-Oost Nederland en delen van Vlaams België) ook met een meervoud (…).” (Leuven 2008:1667)
In Van der Horsts voorbeelden prijkt één ABN-geval uit NRC Handelsblad met zo’n zware sancties.
Ik neem aan dat die woordgroep zo’n zware sancties als ongrammaticaal gezien wordt door menigeen die zich als ABN-spreker ziet. Inderdaad, je verwacht het niet in de NRC, maar wél bijvoorbeeld in de Gazet van Antwerpen waarin het in de kop verscheen op 12.11.2020: “Ongeziene straf voor Dylan Groenewegen roept vooral vragen op: krijgen we straks vaker zo’n zware sancties?”
In de Handelingen van de Tweede Kamer heb ik geen voorbeeld van “zo’n zware sancties” kunnen vinden. Maar er is in die bron wel één geval vindbaar van zo’n+meervoud dat kennelijk heel goed door de beugel van heel Nederland kan, zo’n zorgen. In de afgelopen twaalf maanden valt bijvoorbeeld dit te noteren:
• als iedereen zich zo’n zorgen maakt (Lodewijk Asscher)
• dat veel van mijn collega’s zich zo’n zorgen maken (Henk Krol, die geregeld scoort met zo’n zorgen)
• als je je zo’n zorgen maakt om je toekomst (Kirsten van den Hul)
• waar maak je je nou zo’n zorgen over (premier Rutte)
• Dat baart ons nou zo’n zorgen. (Eva van Esch)
• Maakt hij zich daar ook zo’n zorgen over? (Wybren van Haga)
• Omdat we ons allemaal zo’n zorgen maken (…) (Lilianne Ploumen)
Mevrouw Ploumen en de heer Krol zijn de enigen van het rijtje die we tot de regionale uitzonderingsregio “Zuid-Oost” rekenen, de rest niet. Kennelijk kan zo’n in ABN gecombineerd worden met een meervoud, áls dat maar het woord zorgen betreft.
Heel soms is er in de Kamerverslagen ook een ander geval vindbaar, in de afgelopen periode deze:
• Amhaouch in 2017 zo’n actieplannen (maar Mustafa Amhaouch is Limburger, Venlo)
• Thieme in hetzelfde jaar: zo’n ondernemingen (Marianne Thieme komt uit Ede)
• De Jonge in 2019: zo’n instellingen (minister De Jonge noemt zich graag Zeeuw, Zuid-West dus)
Gaan we verder in de tijd terug, dan betreft het deze gevallen:
• Mariko Peters in 2011 (buitenlandse herkomst): zo’n problemen
• Gerrit Jan Wolffensperger in 1990 (Amsterdam): zo’n heropeningen
• Dré de Wolf in 1961 (Breda): zo’n bezwaren
Ik laat enkele voorbeelden weg omdat ze als geheel wat minder gangbaar ogen, maar de algemene conclusie is duidelijk: in het hedendaagse Nederlands kan zo’n kennelijk wel degelijk met een meervoud gebruikt worden in directe combinatie met zorgen (maken) en soms ook andere, vooral vergelijkbare woorden als problemen en bezwaren.
Dit stukje signaleert – ik wou dat ik wist waarom die uitzondering op de regel in het Nederlands bestaat.
Er is aarzeling onder taalgebruikers op dit punt. Dat is te illustreren aan de tekst van de economen Arnoud Boot en Lans Bovenberg, op maandag 22 februari 2016 in NRC.NEXT verschenen onder de kop Nu kan het: pijnloos hervormen. Dit is het, aangehaald uit LexisNexis:
Maar het citaat “Het mooie is dat de lage rente die elders in pensioenland zo’n problemen oplevert (denk aan dekkingsgraden die onder druk staan)” uit dit stuk staat momenteel in het digitale geheugen van de NRC op een iets andere manier: “Het mooie is dat de lage rente die elders in pensioenland zo’n probleem oplevert (denk aan dekkingsgraden die onder druk staan)”.
Waarschijnlijk heeft de dienstdoende redacteur zo’n problemen als incorrect ABN opgevat en verbeterd in zo’n probleem.
