Samengevat zien we deze woorden voorkomen in de Handelingen van de Tweede Kamer in de voorbije 12 maanden, inclusief hun frequenties wanneer dat meer is dan 1 – zie de vorige aflevering: belachelijk, bespottelijk, bizar (6x), erg (2x), gek (25x), gênant (4x), krankzinnig, laaghartig, lachwekkend, misselijk, schandalig (6x), schokkend, schunnig, smerig, sneu, treurig (2x), triest (4x), verschrikkelijk (2x), walgelijk, ziek (2x), zot (3x).
Op de positie van het oorspronkelijke gek in te gek voor woorden passen de meeste andere uit deze reeks door hun verwante betekenis. Ze zijn dus zeer negatief van inhoud maar dat wordt nog overtroffen door de echte werkelijkheid. Maar enkele voorbeelden laten zien dat de constructie “te gek voor woorden” als gevolg van frequentie-inflatie niet meer dat onvoorstelbaar zware uitdrukkingsmiddel is van weleer. Dat is trouwens geheel in overeenstemming met wat de OED beschreef (zie aflevering 1 van deze reeks van 3): “later, in colloquial hyperbolical use” – een duidelijk onderstrepen, misschien overdreven, maar meer niet meer.
Nu is het lastige dat er “jongerentaal” bij deze woorden zit, dat wil zeggen gebruikelijk Nederlands zoals sneu of ziek, maar dan waarschijnlijk in een nieuwere, negatieve betekenis. Zo zal te sneu voor woorden voor jongere generaties een andere lading hebben dan voor oudere, voorzover al acceptabel voor deze sprekers. Hetzelfde geldt voor triest, voor treurig is dat wellicht eveneens het geval.
In de eerste steekproef van die eerste aflevering in het bestand van de krantenbank LexisNexis kwamen ook “te logisch voor woorden” en “te intiem voor woorden” voor.
• In de Volkskrant van 06.02.2021 stond een artikel over het verschil tussen de oude postzegel en de nieuwe zegelcode, met onder meer dit onderscheid tussen beide: “Allereerst is het opschrijven van zo’n postzegelcode toch nog net wat omslachtiger dan het plakken van een zegel. Maar belangrijker: als je een postzegel op een brief plakt, dan weet je dat je hem gebruikt hebt. Dat klinkt te logisch voor woorden, maar bij postzegelcodes is dat dus een heel ander verhaal.” Dat klinkt te logisch voor woorden betekent ‘dat is ontzettend logisch, een open deur’.
• In Trouw van 23 januari 2021 werd Jessica Durlacher geïnterviewd naar aanleiding van haar nieuwe roman De stem. Ze vond dat ze daarvoor het werk van haar vader (de schrijver G.L. Durlacher) moest herlezen: “Ik heb zijn boeken vier of vijf keer gelezen. En ze waren prachtig al maakten ze me droevig, maar het blijft te intiem voor woorden, een boek van je ouders.” Te intiem voor woorden is zéér intiem.
De interessante vraag voor de toekomst is, wat er met “te gek voor woorden” en vergelijkbare constructies gebeurt, nu zich een inhoudelijke tweesprong lijkt aan te dienen. Het overtreffende wegwerpgebaar dat er vanaf het begin mee annex was en dat al afzwakte naar de hyperbolische, negatieve betekenis, zou op het punt kunnen staan te verdwijnen: te logisch – en te intiem voor woorden missen dat afwijzende aspect helemaal. Als wij taalgebruikers dat pad toenemend opgaan, zou het logisch zijn als er in de toekomst door de volksvertegenwoordigers in de oppositionele partijen aan het Binnenhof zichtbaar minder naar gegrepen zal worden. De Kamer die we in maart zullen kiezen (nemen we maar even aan) zal er in de gebruikspraktijk over stemmen.
