Nodig stond in oudere drukken van de handwoordenboeken van Koenen (ook Koenen-Endepols enz.) lange tijd omschreven als “wat niet kan gemist worden”, door toedoen van de bewerker Arie de Ru vanaf de editie uit 1987 lichtjes geamendeerd tot “wat niet gemist kan worden”. Wat niet gemist kan worden is hetzelfde als noodzakelijk, maar hoe zit dat dan bij dit soort citaten uit de afgelopen paar jaren in de Tweede Kamer?
• Maarten Groothuizen (D66): Helaas moet ik constateren dat ook na hun vertrek bij het departement uit de oude kasten van een aantal VVD-bewindspersonen de nodige lijken zijn gevallen.
• Raymond de Roon (PVV): (…) dat het uit elkaar houden van rellende Neder-Koerden en Neder-Turken een hele opgave was die de nodige politiegewonden opleverde (…)
• René Peters (CDA): Hoe hebben we een systeem kunnen ontwikkelen met drie regelingen inclusief subregelingen en met de nodige perverse prikkels (…)
Hoezo, noodzakelijke lijken? Moést dat, die gewonden bij de politie? En bij wat voor regelingen konden perverse prikkels niet gemist worden?
Het vermoeden rijst dat het ene nodig het andere niet is. Tientallen jaren ging het in de Tweede Kamer over noodige (en later nodige) maatregelen, financiële middelen – logisch, het geld was noodzakelijk voor het beleid en ook zonder de betreffende maatregelen ging het besturen van het vaderland niet. De nodige ervaring voor een functie: natuurlijk. De nodige voorzorgen: uiteraard! Maar kan een vertrekkend Kamerlid als Martin van Rooijen in zijn afscheidsbrief aan de voorzitter schrijven dat hij naar de Eerste Kamer verhuist waar hij al de nodige stappen heeft gezet? Dat zou een subtiele afschaffing van de Eerste Kamer opleveren, wanneer nieuwe senatoren alleen toegelaten worden als ze eerder lid geweest zijn. Die stappen van Van Rooijen waren strikt genomen helemaal niet ‘nodig’, hij bedoelde ‘een royaal aantal’.
Nodig is al rond WO II in het Nederlands in spottend gebruik in uitingen als “er ontbreekt weer het nodige” – geen wonder dat in woordenboeken vanaf 1950 observaties als “de nodige bittertjes” of “de nodige drukte” opduiken, bijvoorbeeld voorzien van het etiket ironisch. Maar mettertijd kan het ironische facet verdwijnen, vooral als een woord veel gebruikt wordt. De nodige vragen, de nodige debatten, wat is er gewoner Nederlands aan het Binnenhof?
Wie oplet kan dat oude spoor in de geschiedenis van de nodige herkennen en – eerlijk is eerlijk vrienden, al begrijp ik het niet – bij uitstek in de tale van de mannenbroeders van de SGP:
• Roelof Bisschop: Het wetsvoorstel brengt de nodige rompslomp met zich mee, (…)
• Kees van der Staaij: Wat mij opviel op het punt van het eigen risico was dat er ook de nodige zorgmijding is geweest (…)
• Chris Stoffer: Ik moet eerlijk zeggen dat ik de indruk heb dat in de uitvoering nog de nodige steken blijven vallen.
*) Nodig laat zich eenvoudig herleiden tot nood+ig, zoals spoedig of gevoelig naar spoed+ig en gevoel+ig. Bij smerig is de relatie tussen smeer+ig misschien iets van grotere afstand. Het wordt zelfs wat raadselig bij woorden als heftig, spichtig, kittig, hevig.
