Een zomerserie over ‘taalsmeedsels’, bewust gecreëerde woorden: blending, portmanteau, samentrekking (13)

Watergate leidde tot een achtervoegsel –gate, hamburger tot –burger. Marathon was een historisch belangrijke plaats in Griekenland door de slag die daar op de vlakte geleverd werd (even kijken in het Leerboek der Oude Geschiedenis, eh 490 v.Chr.) waarna een soldaat de uitslag rennend over moest brengen naar Athene, een kilometer of 40 verderop. Dat is een grote afstand voor een hardloper en zo kreeg marathon in woorden als marathonvergadering de betekenis ‘langdurig’. Van de achterzijde van Marathon werd eigenlijk heel toevallig want niet echt logisch het stukje –athon gebruikt om taalsmeedsels mee te maken. Let wel, –athon zónder glottisslag voor de a, het achtervoegsel -‘achtig in bv. laatachtig heeft wél zo’n klikje. (Zie onder meer afl. 12.)

• Het blad Rolling Stone noemt een lange film een buttnumbathon, een samentrekking van ‘zere kont’ butt+numb en –athon.Type AaBbc (zolang er nog geen sprake zou zijn van een achtervoegsel).

• Het kan ook positiever in de kunst. In een Vlaamse krant wordt uit Torhout bericht wat daar niet voor het eerst gedaan werd want het is een wijd verspreid gebeuren: “Delphine Coussens en Delphine Steelandt, twee lesgevers zumba, hebben de handen in elkaar geslagen om op zaterdag 21 augustus van 14 tot 16 uur in de stedelijke sporthal een zumbasessie van twee uur voor het goede doel te organiseren : de Zumbathon.” Zumba is gym op Latin muziek. Jawel, een -athon van twee uur!

• Een berichtje uit Amsterdam: kinderen gaan daar urenlang dingen bedenken, tekenen en bouwen om de waterproblemen op te lossen. Dat doen ze in 18 steden over de hele wereld, waaronder in de hoofdstad van Nederland. Dat wordt een designathon genoemd = design + marathon.

• In het weekend van 18 op 19 april 2020 vond er in Nederland een appathon plaats: een lange sessie om een bepaalde corona-app te ontwikkelen. Het woord hackaton heeft hier vast aan de basis van gelegen (‘(meerdaagse) bijeenkomst van programmeurs en andere softwareontwikkelaars, waarop bv. nieuwe toepassingen worden ontwikkeld’ (Van Dale)).

Dat Marathon ook verder ingekort kan worden om een woord te maken waarin iets groots wordt uitgedrukt (en waarmee we in dit stukje nu echt bij blendings belanden) blijkt uit de Meerethon, een combinatie van het Meere-orgel op Urk plus marathon, gehouden om het kerkorgel weer eens onder de aandacht te brengen. (Het orgel gemaakt door Abraham Meere: hij kwam in januari 1911 vanuit IJsselstein naar het toenmalige eiland Urk, de speciale aandacht was onderdeel van het eeuwfeest in 2011.) Meerethon oogt meer dan normaal het geval is bij woorden op –athon als een tweestemmige canon door Meere– en Mara-. Maar klinkt Marathon ook door in Muskathlon, een mix van musketier en marathon? Dat beweerden de organisatoren maar het zou ook kunnen zijn dat aan de rechterzijde van het smeedsel eerder decathlon (tienkamp) herkenbaar is.

De haven kunnen we in de verte zien liggen: einde van het reces

Over Siemon

Siemon Reker (1950, Uithuizen) was hoogleraar Groninger taal en cultuur aan de Rijksuniversiteit Groningen tot aan zijn emeritaat in 2016. Eerder was hij onder meer streektaalfunctionaris van de Provincie Groningen en actief in de journalistiek (Nieuwsblad van het Noorden, Radio Noord). Publicaties staan onder het kopje C.V.
Dit bericht is geplaatst in Uncategorized. Bookmark de permalink.

Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

Deze site gebruikt Akismet om spam te verminderen. Bekijk hoe je reactie-gegevens worden verwerkt.