Was Staf Depla (PvdA) – de misschien niet voor iedereen gangbare roepnaam Staf is een restant van de doopnaam Gustave – was Staf Depla op 1 december 2004 de eerste die in de Tweede Kamer in een plenaire vergadering een nieuwe betekenis bedoelde bij de uitdrukking er klaar mee zijn? Hij zei volgens de Handelingen tegen de betreffende minister over illegale verhuur: “U blijft in de studeerfase hangen en u wilt schriftelijk reageren op de voorstellen, omdat die zo gedetailleerd zijn. Net als velen met mij ben ik er echter klaar mee. Uit het veld is te horen dat er een paar concrete maatregelen moeten worden genomen.”
Met een zekere voorzichtigheid concludeer ik dat hier het eerste blijk van de nieuwe betekenis ‘er genoeg van hebben’ vindbaar is. In de uitgave van Van Dale uit 2005 is dat nog niet vindbaar, dit is een foto van een stukje uit die druk; kijk vooral naar de staart van betekenis 11:
Dat ligt in de editie van 2015 anders, net als nu in de elektronische versie, let vooral op de uitdrukking tegen het eind van betekenis 12:
In hetzelfde jaar 2004 van Depla’s uitspraak komen in het plenaire verslag dit soort citaten voor:
“(….) een schattingsbesluit waar u nog niet helemaal klaar mee bent en waarvan de laatste gegevens er nog niet zijn?”
“(….) laat de profielcommissies vanuit hun professionaliteit hier een advies over geven, ook al is het antwoord misschien heel simpel. Zij kunnen er dan snel klaar mee zijn.”
“Als die tweede optie serieus voorligt, bent u er niet klaar mee om hier een verhaal te houden en een motie in te dienen, waarin daarvan geen sprake is (….)”
“Wij zijn er niet klaar mee en wij zullen er voorlopig ook niet klaar mee zijn”
In deze teksten (het laatste citaat is van Wouter Bos, PvdA) betreft het een meer letterlijk gebruik van ergens wel of niet klaar mee zijn, nog niet dat figuurlijke van Depla.
Kijken we naar het voorkomen van de woordgroep “klaar mee” in de voorlopige verslagen van het kalenderjaar 2021: tot en met Prinsjesdag valt dat 14x te noteren en uitsluitend in de nieuwe betekenis zoals in deze gevallen:
• Geert Wilders (PVV): “Voorzitter. Wij zijn er helemaal klaar mee.”
• Nilüfer Gündoğan (Volt): “Dat gaat volgens mij niet gebeuren door steeds te zeggen: ik ben er klaar mee.”
• Premier Rutte: “Ik denk dat iedereen er na anderhalf jaar wel een beetje klaar mee is.”
Die uitdrukking er (helemaal) klaar mee zijn ‘er tabak van hebben’ heeft allicht door de uitgesproken betekenis de andere varianten verdrongen, al was het uit vrees voor misverstanden. Op 3 februari 2005 zegt Mariëtte Hamer (PvdA) volgens de Handelingen tegen minister Van der Hoeven: “Ik heb zoals gezegd geen behoefte aan een tweede termijn. De minister heeft altijd het recht om met een nota van wijziging(en) te komen, dus daarvoor hoeft zij ons geen toestemming te vragen. Ik wil ook niet dat hier de indruk ontstaat dat wij met de nu door de minister gekozen formulering hebben gezegd dat wij daar klaar mee zijn. Daarom hebben wij dit lastige woordenspel, dat geen woordenspel is.”
Iemand die zoiets in 2021 leest, kan mede door dat woordenspel een zekere aarzeling bezitten omtrent wat mevrouw Hamer bedoelde. Toen het in de plenaire zaal gezegd werd kan er nauwelijks enige vorm van onduidelijkheid over hebben bestaan.
Taal verandert mettertijd – vaak is het de uiterlijke vorm, soms de inhoud.
Aanvulling 14.10.2021: Bij het debat over de begroting van het Ministerie van Algemene Zaken en van de Koning waren er weinig sprekers in de eerste termijn van de kant van de Kamer, maar Barbara Kathmann (PvdA) en Stephan van Baarle (DENK) gebruikten de uitdrukking met klaar mee in de hier bedoelde betekenis. De minister president liet zijn goedgemutste stemming er voor het oog niet door verbergen.
