Een jurist uit Leiden met wortels in Groningen (A.S. de Blécourt) gebruikte in een inleiding op dialectwerk van hem de term “sergeantenhollandsch”. Ik heb in dat begrip altijd wat minachting geproefd, betrekking hebbend op iemand die boven zijn macht spreekt. De Blécourt heeft het in dezelfde tekst over de taal van de “rijksveldwachter”. Praat gewoon, sergeant, en jij veldwachter, schrijf gewoon in je proces-verbaal, lijkt het advies van de Leidse hoogleraar te zijn, dan loop je ook niet het gevaar te blunderen.
Een speciaal gebruik van ommekomst is zo’n woord dat ik bij dat sergeanten- en rijksveldwachtershollandsch zou willen rekenen. Speciaal, niet het vanouds in het vak van De Blécourt gebruikelijke met de betekenis ‘verstrijken van een termijn’. Iets stopt of begint bijvoorbeeld na ommekomst van een bepaalde periode. Zó stond het lange tijd in Van Dale:
Maar ja, dat woord moet je maar net in je opleiding of via algemene ontwikkeling meegekregen hebben en voor welke sergeant of rijksveldwachter gold dat? Of…. voor welk Kamerlid? Of voor welke voorzitter daar of bewindsman? In het hele kalenderjaar 2021 is ommekomst 12x te lezen in de Handelingen van de Tweede Kamer en telkens (telkens!) met iets als dit: “na ommekomst van het advies/de evaluatie/het onderzoek/de informatie/het ambtsbericht/de beantwoording/de brief/de voortgangsrapportage”. Het is gebruikt door Kamerleden, een lid van het Presidium en diverse malen door iemand uit Rutte-III. Daar is niet eenmaal het verstrijken van een termijn bij – ommekomst betekent in het Binnenhofs inmiddels ‘ontvangst’. Ommekomst lijkt ook wat op ontvangst, véél simpeler. De taal wordt er economischer op omdat je er minder voor hoeft te leren. Maar ik zou me een reactie van een ouderwetse jurist heel goed kunnen voorstellen waarin hij de vloer aanveegt met zúlk een gebrekkige kennis van het Nederlands op zúlk een verondersteld hoog niveau.
In Dat gezegd hebbend heb ik er over geschreven, in dit blog is er zelfs tweemaal over gepubliceerd. Terugkijken binnen dit blog, een fragmentje:
en een later vervolg daarop, opnieuw een fragment:
En nu dan? Hoe ziet de wereld er sinds de afgelopen week uit, nu we Van Dale 16 hebben – en daar wijkt de elektronische Van Dale op dit moment nog niet van af. Van Dale volgt Den Haag:
Formeel zegt Van Dale bij de nu toegevoegde betekenis: inderdaad, de sergeanten en de rijksveldwachters in de Tweede Kamer hebben gewonnen! Onder invloed van wat heet volksetymologie hebben zij een onbegrepen begrip begrijpelijk gemaakt en Van Dale heeft het gehonoreerd. Hier hebben we een geval van volksvertegenwoordigersetymologie. Niemand die dit gebruik van ommekomst nog fout kan rekenen, zelfs geen Leidse jurist die heel precies probeert te formuleren. In gedachten zie ik prof. mr. dr. Anne de Blécourt zich opwinden en zijn pen in vitriool dopen voor een bijdrage in 2022 aan een programma van Arjen Lubach.
Aanvulling 28.03.2022: De Amsterdamse jurist (en Leidse juristenzoon) Ulysse Ellian (VVD) zei in een debat op 15 februari 2022 iets wat in dit verband aardig genoeg is om het vast te leggen: “Als je uitgaat van het uitgangspunt dat na deze wetsbehandeling een heleboel giften openbaar moeten worden, zal je op enig moment die handeling moeten verrichten. Dan is de vraag dus alleen wanneer je dat doet. Ik hoop dat u ook in mijn woorden proeft dat ik het vraagstuk hoe snel je een gift openbaar moet maken, zeer in overweging neem. Ik wacht even de beantwoording van de minister af. Ik geef u mee dat “onverwijld” of “terstond” juridisch eigenlijk “zonder enige ommekomst” betekent, zoals weleens wordt gezegd. Dat is dus echt sneller dan snel; dat zei ik altijd tegen studenten. “Zo spoedig mogelijk” is iets trager.”
Ellian is geboren in Afghanistan.
Afbeelding van wnl.tv, vader (links) en zoon (rechts) Ellian
