Zou er discussie of overleg geweest zijn tussen de auteur en Andreas Ecke, de vertaler, over het werk van de laatste? Zou de Duitse vertaling invloed hebben door het aanbrengen van kleinere veranderingen in nieuwe Nederlandse edities? Op S. 156 is het de bemanning die iemand redt, op de Nederlandse bladzijde 157 was dat de reddingboot.
Waarom is de Duitse hoofdstuk-indeling tegen het einde licht gewijzigd? Geen idee. Welke woorden heeft de vertaler gekozen voor Deens geliefde begrippen bruusk en fronsen? Wie de kans heeft, leg beide teksten naast elkaar – en geniet! (Premier Rutte reageerde onlangs op Hoekstra’s afstand nemen van het kabinetsbeleid door de wenkbrauwen te fronsen stond er soms in een ondertiteling, maar hij sprak van wenkbrauwen laten rijzen, allicht onder internationale invloed in de vorm van eyebrows raise. Fronsen lijkt bij voorbaat veroordelender, rijzen eerder vriendelijker, verbaasder.)
Bij de vertaling vielen me uit een massa nog twee dingen op die zeker vermelding verdienen. Mathijs heeft Nederlands gestudeerd in Groningen, ik ook. In die periode las ik een keer (was het iets van B. van den Berg?) dat een huisdeur niet zomaar maar een deur van een huis is, het is de voordeur. Als ik het goed heb, staat in het Duits geregeld Haustür, in het Nederlands niet.
In dit blog is het wel eens gegaan over het bezittelijke lidwoord, iets wat Deen vanuit zijn herkomst moet kennen: in een deel van Nederland bijt men zich de tanden stuk, elders bijt iemand zijn tanden stuk op een prestatie van een sportieve concurrent. Als in Noord- en Oost-Nederland duidelijk is over wie het gaat – en dat is zeker met lichaamsdelen zo – dan kiezen we/ze daar liever voor het lidwoord dan het bezittelijk voornaamwoord. Dat is dus kortweg het bezittelijke lidwoord. Aan het eind van de Proloog slaat Maria de deken van zich af, in het Duits ‘van de schouders’ – de niet haar. (S. 10) Anne-Baukje beweegt haar lippen, in het Duits die ‘de’ (resp. p. 37 en S. 33). Peter opent zijn ogen (41) versus die Augen (38) en zo heel wat gevallen meer.
De Hollander is genieten, de moeite waard en doet verlangen naar meer, naar vervolgen. Dat geldt voor Der Holländer niet minder – en ze náast elkaar leggen, dat is helemaal een genoegen. Gebruik een peilstok, lezer. Of speel een beetje Liewe Cupido, Derk Wortelboer of Gunna Specht en wees blij met kleinere verschillen. Maar maak vooral vanaf het begin notities! Dat we niet krijgen dat je je verderop af moet vragen en terugbladeren: wáár in het boek zette iemand die peilstok nog maar neer tegen de deur (in het Nederlands) en waar tegen de deurpost in het Duits?
Tot zover, zeggen sommigen bij de radio. Het reces is bijna voorbij, we gaan terug naar Den Haag.
Dank voor alle observaties, complimenten en kanttekeningen. Het doet me goed, en het is ook terecht, dat er zoveel aandacht was voor de vertaler Andreas Ecke. Wat nauwgezette observaties betreft heeft Simeon in Andrea zijn gelijke gevonden.
De meeste veranderingen die Andreas wil aanbrengen, legt hij aan mij voor, maar op woordniveau heeft hij wat mij betreft de vrije hand. Het wordt er ook nooit slechter van.
Bovendien – dat merk ik nu ook weer met de redactie van het tweede deel – hebben Duitse lezers andere associaties en voorkeuren dan Nederlandse. Dat heeft tot gevolg dat de teksten van beide varianten van het boek van elkaar kunnen afwijken.
Maar Andreas heeft ook zijn eigen smaak, een diepe concentratie en een hang naar interne logica die ertoe leiden dat hij wijzigingen in de tekst voorstelt die me op het eerste gezicht verbazen, maar me bij nader toezien doen toegeven dat ik tegenstrijdigheden heb laten staan waarvan ik me niet bewust was. Zo heeft hij in het boek Unter den Menschen een deur uit de door mijzelf verzonnen boerderij (waarin het drama zich ontrolt) verwijderd omdat: “die deur er niet kon zijn.”
De ingreep van de TX 9 en de TX 13 kwam van mijzelf. Toen de Duitse versie uit was, kwam ik er achter dat er daadwerkelijk een TX 9 heeft rondgevaren waarop zich een klein drama (brand) heeft afgespeeld. (Mijn aanvankelijke research was onvoldoende gebleken). Het Duitse boek was al verschenen, maar voor de Nederlandse versie heb ik voor de TX 13 gekozen. Die is er ook wel geweest, maar slechts voor korte tijd. Niemand wilde graag met de TX 13 varen, kennelijk. Nu Jan Cupido in de verschillende landen op papier althans op twee verschillende kotters heeft gevaren, zit er niet anders op dan het in de komende delen zo te handhaven.
Aangenaam en informatief! SR
Simeon moet natuurlijk Siemon zijn. En Andrea Andreas.