Van de lagere school herinner ik me dezelfde emotie als later bij een van de eerste nationale dictees: belachelijk Nederlands dat er werd voorgelezen. Pesterige taal enkel en alleen omdat het zo moeilijk was. Waar later het antimakassartje of het przewalskipaard voor diende (struikelblokken) werd in klas 6 Het kauwtje zat in zijn kouwtje te kouten voor gebruikt. Woedend mocht ik inwendig zijn, je kon het niet laten blijken, meester wist wat goed voor ons was. Aan kouten deden we niet, een kouwtje gebruikten we niet en voor de kleine kraai hadden we in het dialect een ander woord, veel mooier bovendien.
Ik dacht eraan toen ik in het boek van Pieter van Os las dat Kamerleden het ambtelijke jargon van de macht nabouwden (blz. 261). Zó geschreven – ik herinnerde me het dicteewoord dat ik waarschijnlijk nimmer zal gebruiken.
Daarmee is het lijstje van Van Os’ door de oren gestuurde Nederlands klaar en kunnen we over naar de belangrijker zaak van de taalverruwing waar hij op dezelfde pagina (261) over begint. Met de komst van SP, later LPF en PVV kreeg het Nederlands in de Tweede Kamer trekken van straattaal, zegt Van Os. Hij geeft het voorbeeld van Dion Graus’ “Als een of andere klootzak wordt opgepakt die een hond in elkaar heeft getrapt …” Voorzitter Jan ten Hoopen (VVD) steekt een vinger omhoog, heeft op de wedervraag van Graus geen alternatief woord in de aanbieding maar zegt wel: “Dit soort krachttermen hebben wij hier niet nodig”.
Eerder datzelfde jaar 2008 noemde Graus zijn CDA-collega Henk Jan Ormel “mogelijk een beginnend lijder van Alzheimer”. Toen ontwikkelde zich onder het voorzitterschap van Ernst Cramer (ChristenUnie) het volgende volgens de Handelingen:
De voorzitter: Mijnheer Graus…
De heer Graus (PVV): …verzoekt de regering, onmiddellijk tot actie over te gaan…
De voorzitter: Mijnheer Graus…
De heer Graus (PVV): …tegen deze malafide praktijken door Japan kenbaar te maken…
(De voorzitter schakelt de microfoon van de spreker uit.)
De voorzitter: Neen, mijnheer Graus. U mag uw termijn afmaken, maar ik sta u niet toe dat u een collega op deze manier aanspreekt.
(De spreker verlaat het spreekgestoelte en de vergaderzaal.)
De voorzitter: Ik schors de vergadering voor een enkel moment. (De vergadering wordt enkele ogenblikken geschorst.)
De voorzitter: Mijnheer Graus. Wilt u alstublieft even terugkomen in de Kamer?
(stilte)
De voorzitter: De heer Graus heeft de vergadering verlaten. Het woord is aan mevrouw Ouwehand.
In het Jaarboek Parlementaire Geschiedenis 2022 spreekt voorzitter Vera Bergkamp haar zorgen uit over de omgangsvormen in de Tweede Kamer (blz. 134). Als een serieuze journalist en een Kamervoorzitter het weloverwogen zeggen, dan moet er iets van kloppen. De vorige week troffen Gideon van Meijeren (FVD) en Martin Bosma (PVV) in de rol van voorzitter elkaar, en niet voor het eerst. Bij een snelheidsovertreding zijn er vrij precieze marges waarbinnen wel of niet en zo ja waarbij er zwaarder of minder zwaar gestraft wordt. (Er bestaat zelfs een Richtlijn voor strafvordering feitgecodeerde misdrijven en overtredingen met aparte aandacht voor recidive.) Voor dicteewoorden hebben we het Groene Boekje. Kennelijk geeft het Reglement van Orde van de Tweede Kamer op dit punt onvoldoende handvatten aan degene die de vergadering voorzit. Deze bepaling is onvoldoende duidelijk:
Artikel 8.14 Gedrag in de vergadering
Ieder lid gedraagt zich in de vergadering op een wijze die getuigt van onderling respect, en die geen afbreuk doet aan de waardigheid van de Kamer.
Nederland lijkt een land met een Volksvertegenwoordiging die regels voor de spelling met streepjes en dubbele punten vaststelt, maximum-snelheden op de wegen tot achter de komma voorschrijft, maar niet in staat is te bepalen wat precies onderling respect en waardigheid van de Kamer inhoudt.
