Dit reeksje van drie bijdragen ontstond door lezing van Schaduwleiders. Rollen en invloeden van ‘tweede mannen’ in de politiek, het boek van Kees Versteegh. (Amsterdam 2021) Van het ene naar het andere boek (van Klaas van Berkel) stuitte ik op een foto met een soort wandelende persconferentie onder leiding van Tjerk Vermaning, met centraal Peter de Bie, binnenkort afscheid nemend.
De “tweede man” van Lubbers was Jan de Koning over wie Kees Versteegh verwees naar de andere affaire in Groningen als in dezelfde periode als Vermaning, W.F. Hermans.*)
Jan de Koning had als nog relatief jong Kamerlid vragen gesteld over de inzet van Hermans als lector aan de RUG. Dat wreef Hermans (als Age Bijkaart) De Koning enkele jaren later nog eens in met gebruikmaking van het scheldwoord glimpieper (gereformeerde -). Ter afsluiting in deze bijdrage: hoe staat het met dat woord in de twee belangrijkste handwoordenboeken van de laten we zeggen laatste eeuw?
Vergelijk het uiterlijk voor wie zowel een reeks van Van Dale als een volledige serie Koenens in de boekenkast heeft: Van Dale wordt steeds breder en meerdeliger…..
…… Koenen heeft wel een zekere periode van groei maar handhaaft daarna zijn omvang min of meer. Kortom: Van Dale neemt meer op dan dat het weggooit. Als ik geen glimpieper over het hoofd heb gezien, komt het voor het eerst voor in de elfde editie van 1984 met de niet eens zo negatieve omschrijvingen ‘slimmerd; iemand die graag een slippertje maakt’. Dat is in de laatste uitgave nog altijd exact zo opgenomen.
In de flink onderhanden genomen editie van Koenens 27ste druk door J.B. Drewes staat glimpieper voor het eerst: ‘handig, slim iemand, slimmerd; iem. die wel eens graag stiekem over de schreef gaat, een slippertje maakt’. Zó staat het in editie 27, in 1974, tien jaar vóór Van Dale (dat in 1976 voor het laatst nog door Kruyskamp bewerkt was maar die deze aanvulling bij de concurrent kennelijk negeerde).
Wat is het lot van glimpieper in Koenen? De redactie moet gevonden hebben dat het te weinig in het actieve Nederlands voorkwam – het woord heeft het hier maar één editie als lemma volgehouden. De eigenlijke verrassing is trouwens dat glimpieper in Koenen staat vóórdat Hermans er via Het Parool bekendheid aan gaf. Anders dan Kees Versteegh op blz. 55 schrijft reageerde Hermans niet “meteen” na het stellen van de Kamervragen op 27 december 1971 in Het Parool. Deze Bijkaart-column is van later datum.
Glimpieper – wie gebruikt het nog? Zoeken via LexisNexis leidt naar 2007, meer in het bijzonder naar de gemeente Hoogeveen. Lees het Dagblad van het Noorden van 22 februari 2007:
“De gemeente Hoogeveen wil zich op het gebied van recreatie en toerisme meer in de kijker spelen. Om dat te bereiken is een vacature opengesteld voor een creatieve denker die om kan gaan met tegengestelde belangen, een netwerker met overtuigingskracht is en een prikkelende vernieuwer met gevoel voor win-winsituaties. Kortom: iemand die Hoogeveen volop kan laten bruisen. En hoe noemt de gemeente zo iemand? Een glimpieper. Het staat echt op de gemeentelijke website: een fulltime glimpieper. (….) De van Dale kent het woord ook en geeft twee omschrijvingen: ‘slimmerik’ en ‘iemand die graag stiekem een slippertje maakt.’ Geestelijk vader van het vacaturewoord is manager Johann Bisschop. Hij heeft volgens woordvoerder Hans Alting van de gemeente bewust voor glimpieper gekozen. “Het woord heeft een tricky lading. Maar we zoeken ook een kleurrijk figuur, iemand die de grenzen opzoekt en spannende dingen doet.””
Een betekenisontwikkeling naar een nog wat positievere kant.
P.S. Overmorgen op Radio 1 dus het afscheid van Peter de Bie die ik (zijns ondanks) voor dit driedelige serietje bedank.
*) Wie daarover gedetailleerd wil lezen: E.W.A. Henssen, Rijksuniversiteit Groningen 1964-1989. Groningen, 1989
