Mag het nóg een keer gaan over het werk van de Dienst Verslag en Redactie van de Tweede Kamer? De stenografen worden zelden genoemd en dat is misschien terecht (wie goed werkt, roept geen kritiek op) én jammer, want dan is er vast ook weinig waardering. Ze zijn buiten beeld geplaatst. Héél zelden zie je een stenograaf daar als muurbloempje rechts van de SP-fractie in een verbannen positie. Het ging er hier vaker over (zie over hun plaats bijvoorbeeld in dit stuk) en ik heb waarachtig bewondering voor wat de dienst doet, ook al zou ik, buitenstaander, soms andere beslissingen nemen dan die stenografen doen. Maar ja, ik kijk vooral vanuit de taal en wanneer doet dat ertoe?
Als dat het criterium is, valt er een massa weg te laten. Politici zijn bij uitstek sprekers die zich herhalen en herhalen. Ikzelf zou juist graag meer willen en ook willen kunnen lezen hoe iemand typisch spreekt, maar hoever moet dat gaan? Als minister Van der Wal (Natuur en Stikstof) etcetera zegt, spreekt ze dat op z’n Engels uit: “etcettera”. Dat vind je nooit in de verslagen terug en dat is zo logisch als het maar kan. Toch mis ik het, zoals ik ook alleen maar hóór dat voorzitter Bergkamp “evvident” zegt.
Voor het verder over taal in concreto gaat, eerst wat deze bijdrage uitlokte – ik keek eind mei naar stukjes Pensioendebatten in de Eerste Kamer. Een lastig geheel soms maar voorzitter Jan Anthonie Bruijn vervulde wat mij betreft een prima rol. Bijzonder waren twee souffleur-momentjes in dit stuk. Prof. Bruijn heeft kennelijk moeite met het telefoon-alfabet en daartoe stond een lijstje voor hem opgesteld waarop hij indien nodig even kon spieken (motienummer dat en dat AT, Anton eh…Tinus). Liever een check dan een vlek! Grappiger was de juist zichtbare hulp die hij van de griffier rechts van hem kreeg. Als er over iets bij zitten en opstaan gestemd was moest de voorzitter – er zijn ook in de EK véél fracties – voorgezegd worden wat de uitslag was. Bij de TK hóórt Vera Bergkamp van de souffleuses rondom haar wat de uitslag is (of is ze inmiddels zo ervaren dat ze het nu vaak zelf weet?), haar collega in de Senaat moet dan even naar rechts op zijn bureau kíjken. Daar liggen twee kaarten, een rode en een groene. De griffier wijst Bruijn aan welke van toepassing is, rood (verworpen) of groen (aangenomen). Guitig.
Veel opmerkelijker: in de Eerste Kamer zitten de stenografen gewoon in het midden van die veel kleinere vergaderzaal! Hieronder waar ze nog zitten, verderop op een oudere prent waar ze in de Tweede Kamer gezeten hébben.
Terug naar het Nederlands in de Tweede Kamer. Typerend voor Derk Boswijk (CDA) is onder meer zijn Hollandse = West-Nederlandse tongval. Moet dat in de verslagen terug te lezen zijn? Wat mij betreft graag, ook al zijn er inderdaad grenzen want zou je dan minister Adema in het verslag “awwachten” moeten laten zeggen (Fries als hij is) als hij “afwachten” bedoelt? Maar Derk Boswijk zegt zéér geregeld “joh” en “van joh” als hij een directe rede wil inleiden. Het is typerend voor zijn Nederlands. Dat wordt weggefilterd met behulp van een dubbele punt in het vergaderverslag. Het is korter en misschien is Boswijk daar erg blij om, ik vind dat er nu lokale kleur in de Handelingen mist:
- Die zeggen [joh. SR]: ik wil dat gesprek heel graag met boeren gaan voeren, maar dan moet ik wel wat te bieden hebben.
- Toen het stikstofkaartje naar buiten kwam, had dat als resultaat dat heel veel boeren maar ook een aantal natuurorganisaties zeiden [joh. SR]: laat maar even hangen, wij doen hem even weg.
- Daar hebben wij van geleerd en daarom zeggen wij nu, [joh. SR] juist omdat we de provincies nodig hebben: laat ze eerst die onderhandelingen voeren en dan gaan wij kijken wat er uiteindelijk vanuit onze kant gezien nodig is.
- De realiteit is gewoon dat meerdere partijen, en Remkes overigens ook, zeggen [joh. SR]: je moet al die regelingen het liefst gelijktijdig naar buiten brengen.
- Ik kan mij herinneren dat in april 2021 inderdaad het plan van het Planbureau voor de Leefomgeving kwam [van joh. SR] om je niet blind te staren op de kritische depositiewaarde
- Zij gaat kijken [van joh. SR] of er wel integraal wordt gekeken, dus niet alleen naar stikstof, en of er misschien andere maatregelen te nemen zijn om de kwaliteit van de natuur te verbeteren
Tussen haken is een aantal keren als voorbeeld vet toegevoegd wat Boswijk niet in het verslag maar dus wel in de Kamer zegt.
Nog even weerom naar de minister van Natuur en Stikstof (eigenlijk die van Natuur en Stikstofreductie maar dat klinkt als “Natuur- en Stikstofreductie”). Ik noteerde op 10 mei j.l. bij een van haar vele optredens in de Kamer dat ze het had over de wat en de hoe. Nergens kan ik dat in het ongecorrigeerde verslag terugvinden. Wel zag ik geschreven dat ze afstand nam van het mot en het zal (prachtig, inderdaad zó afstand nemend door haar gezegd,- klonk hier wat VVD doorheen?), ik zag ook dat ze sprak van verschillende tempi (ze zei het inderdaad zó ook al ging het niet over muziek) maar de wat en de hoe – onvindbaar. Begrijpelijk en jammer tegelijkertijd.
Overigens ben ik van mening dat die onwaardeerlijke stenografen hun centrale aanwezigheid tussen Voorzitter, Vak-K en interruptiemicrofoons in de Tweede Kamer moeten terugkrijgen. Ziehier:
