Toen Rutte-III nog maar net was begonnen (mét de ChristenUnie en zónder GroenLinks) sprak Tunahan Kuzu (DENK) zeer kritisch over de kleinste partij van de coalitie op het punt van de zorg voor ouderen: “Die ChristenUnie toch! Redder des vaderlands, vijf jaar na het Kunduzakkoord”. Dat gebeurde op 12 december 2017 in een lang betoog waaraan hoorbaar zorg was besteed. Dat was ook talig bijzonder, want Redder des vaderlands was een vorm van spot (voor de ChristenUnie) – tot nu ging het in de Tweede Kamer eigenlijk altijd over Willem van Oranje als Vader des Vaderlands, nu ja buiten die zeldzame gevallen dat er eventjes sprake was van de Dichter of Dichteres des Vaderlands. Dat is een soort officiële titel, het etiket voor de ChristenUnie was een aanval met gebruikmaking van een bijzondere aanduiding. De fractie van bijvoorbeeld de constructieve oppositiepartij SGP liet het onweersproken, ook al is dat allicht de partij die Willem van Oranje het vaakst en altijd met eerbied noemt.
Terloopser bracht Lilianne Ploumen (PvdA) een weldoener des vaderlands ter sprake, profiteur ten tijde van Covid-19. Ze had het over “mensen die zich presenteren als weldoener des vaderlands” (en miljonair werden van ons belastinggeld).
Een andere, veel hardere toon wordt aangeslagen door Geert Wilders (PVV) die in 2022 het volgende volgens de Handelingen zegt tegen man die tot verbazing van een deel van de kiezers weer premier van Nederland is geworden: “Ze vinden het onbegrijpelijk dat de man, die ze zo wantrouwen, die sloper des vaderlands, die nationale leugenaar, Mark Rutte, opnieuw premier is geworden, nadat hij eerder was afgetreden.” Sloper. Nationale leugenaar. Dat mag in de Tweede Kamer gezegd worden tegen collega’s zolang het naar het oordeel van de voorzitter geen afbreuk doet aan de vereiste waardigheid van het debat. (RvO artikel 8.14)
Inmiddels is de wijze van zeggen met X des Vaderlands onderdeel geworden van het vastere idioom van BBB. In de kalenderjaren ‘22 en ‘23 is Caroline van der Plas op deze manieren vastgelegd in de Kamerverslagen, telkens in de richting van de VDD:
• “Johan Remkes, inmiddels onze wijsgeer des vaderlands, bracht in 2019 een stikstofrapport uit, getiteld Niet alles kan overal. Op 5 oktober 2022 bracht hij in opdracht van het kabinet een nieuw stikstofrapport uit. De titel luidde: Wat wel kan. Laten we met die titel in ons achterhoofd kijken naar het behoud van ambachten in Nederland.”
• “De heer Rutte kan zich als partijleider van de VVD op het partijcongres wel opwerpen als de plattelandsknuffelaar des vaderlands, maar in de praktijk is het holle verkiezingsretoriek.”
• “Redder des vaderlands Johan Remkes adviseerde om snelle stappen te zetten met het opkopen van 500 à 600 piekbelasters.”
• “Aan de ene kant hoor ik mevrouw Hermans eigenlijk zeggen: nee, daar zijn we niet toe bereid, want Remkes heeft dit en dat gezegd, Remkes, de redder des vaderlands, en misschien ook wel de redder des VVD’s, heeft dit en dat gezegd. Aan de andere kant zegt mevrouw Hermans: ja, maar we kijken dan ook wel of dat dan past binnen de vraag of we dan nog huizen kunnen bouwen, of wat dan ook kunnen doen. Het is dus gewoon heel erg onduidelijk.”
In dezelfde vergadering van de vijfde april van dit jaar viel Joost Eerdmans (JA21) de BBB-woordvoerder bij door dezelfde kwalificatie voor Remkes te gebruiken: “Johan Remkes heeft in mijn beleving gezegd: 2030 is in deze discussie helemaal niet heilig. Als nou degene die inderdaad onze redder des vaderlands is dat al zegt, namens tal van deskundigen, is het dan nog steeds zo heilig voor D66?”
In de slagschaduw van de redder des vaderlands noemde mevrouw Van der Plas de heer Remkes “misschien ook wel de redder des VVD’s” – over zulk Nederlands (des VVD’s) ging het hier vaker. Nog eens naar kijken.
