De minister-president laat uit de losse mouw woorden vallen als geflexibiliseerd, gedejuridificeerd, intergenerationele solidariteit of competitiviteit (ook wel ‘es competativiteit). Als het zo uitkomt noemt hij als achtergrond bij het door hemzelf gekozen begrip humeurconflict even achteloos het Franse voorbeeld incompatibilité d’humeur. 1) Er zijn daartegenover voldoende voorbeelden die de gedachte kunnen weerspreken dat Rutte uitsluitend complexe woorden en dito taal zou bezigen in zijn gesprekken in Nieuwspoort of in de studio van de NOS. Het is juist een mengvorm die Mark Rutte bij uitstek benut in zijn taal. Daarbij zijn er allerlei uitersten die hij gebruikt.
Zo bezigt hij wel complexe termen maar daarentegen ook heel geregeld tussenwerpsels. Dat zijn min of meer vaste tussendoortjes in een uiting, waarvan hè en eh of ah en oh de bekendste zullen zijn. Come on is een Engelse die veel uit de mond van Rutte te horen is. Er zijn daarnaast langere en véel langere combinaties van woorden die bij deze woordsoort horen. Aangesproken personen vallen zelfs onder tussenwerpsels, voorzover niet persoonlijk gericht tot een concreet individu, bijvoorbeeld jonges. Het gebruik van tussenwerpsels maakt iemands taal minder formeel, persoonlijker en eventueel wat volkstalig. Mark Rutte is niet bang om op die laatste golflengte uit te zenden, hij gebruikt immers woorden als gebbetje, strontjaloers, lullig.
De tussenwerpsels zijn frappant genoeg relatief meer te horen in het wekelijkse Gesprek met de Minister-President dan in de conferentie met de verzamelde pers. Dat is opvallend omdat Ruttes taalgebruik vrijer, olijker, technischer is tegenover de verzameling van journalisten. Voorbeelden van uitingen in Nieuwspoort:
- 14.11.2014 “gooi maar in m’n hoed, of gooi maar in m’n pet“
- 28.08.2015 jonges: volkstraditie, come on!
- 15.04.2016 ja jonges, dan kunnen we de zaak wel oprollen
- 01.07.2016 allemaal tot je dienst
In het wekelijkse tv-gesprek zijn dit soort gevallen geregistreerd:
- 18.02.2011 dus had ik zoiets van, nou ja, dat lijkt me poepoe,
- 10.06.2011 Hou nou toch op! (in reactie op advertentie zorgmaatschappijen)
- 20.01.2012 want oei dan gaat de coalitie in gevaar komen
- 14.11.2014 jòh, weten we nou allebei heel zeker …
- 13.03.2015… zeggen plop, het komt me niet meer uit, ik laat je vallen
- 13.03.2015 (CDA zegt) pats de deur dicht, we zijn er niet
- 06.11.2015 nou wordt ‘ie helemaal mooi!
- 15.04.2016 jonges, liever hadden we in een wereld zonder terreur geleefd
- 29.04. 2016 ja joh, wees blij dat we die vrijheid van meningsuiting hebben 2)
In mei 2015 haalde Rutte op een VVD-congres uit naar de bonuscultuur bij bankiers en zette via het tussenwerpsel toedeledokie kracht bij aan zijn uitroep “Ga dan en zoek die baan in Londen.” Minister Schippers gebruikte het in 2011 in de Tweede Kamer – voorzitster Arib deelde aan het eind van de zitting mee dat dit woord in Van Dale voorkwam.
1) Een lezer reageert: hij zou liever incompatibilité d’humeurs schrijven. Intuïtief helemaal mee eens maar Van Dale geeft de enkelvoudige variant d’humeur.
2) Aanvulling d.d. 18.10.2016. Vandaag verscheen de mediatekst van de persconferentie van na de ministerraad van 14 oktober. In Lubach op Zondag was het slot daarvan getoond, een uniek stukje van het gesprek tussen Koning en Minister-President. In de letterlijke weergave van de RVD staat:
“RUTTE
Hij zei: ik weet nergens van. En zijn moeder ook niet.” en dat is het einde van de weergave van deze persconferentie na de ministerraad.
Wie de opname van de persconferentie bekijkt en beluistert moet tot iets komen als:
“RUTTE
Hij zei: joh, ik weet nergens van. En zijn moeder ook niet.
Joh, sorry, hoo hoo! (gelach) Excellentie, ik weet nergens van. Majesteit, het is goed dat …. (onverstaanbaar)”.
De premier spreekt op vertrouwelijke voet met Koning Willem-Alexander, zoveel is nu wel duidelijk.
3) Aanvulling d.d. 21.11.2016. In de speech als VVD-lijsttrekker op het congres van 18.11.2016 gebruikte Mark Rutte opnieuw de variant competatief (voor competitief, 18’10”). Hij sprak ook van wat hij toevallig de poepoe-partijen noemde, CDA, D66 en GroenLinks die het allemaal maar moeilijk vinden in de politiek:
4) In de persconferentie vanmiddag na de ministerraad van 10.02.2017 gebruikte de premier opnieuw competatieve (zie Youtube, 31’25”, vlak voor het einde) en eerder deze week ook op 25’40” bij z’n optreden bij Jinek.
