Minister-president Mark Rutte houdt de laatste jaren van het woord alert én hij is verzot op het werkwoordelijke achtervoegsel –éren – het is geen toeval dat alerteren in zijn vocabulaire voorkomt. Het basiswoord alert lijkt met de vrij neutrale betekenis ‘attent, oplettend’ een woord dat geen opvallend leven leidde gedurende het grootste deel van de 20ste eeuw. Dan, in het midden van de jaren ’60 begint alert aan een duidelijke opmars in het Nederlands. Het zou met een groeiende invloed van het Engels kunnen samenhangen. Dat is inmiddels zodanig ver gevorderd, dat het moeilijk voorstelbaar is om een badmintonvereniging momenteel nog de naam Alert te geven zoals in het Overijsselse Steenwijk gebeurd is
BADMINTONVERENIGING ALERT
of aan een lokale politieke partij; daarvan zijn er een aantal (althans geweest) in het zuidelijke deel van Nederland, bijvoorbeeld op Schouwen-Duiveland (SD).
Politieke Partij ALERT
De premier gebruikt het woord veel en niet zelden in de sfeer van de wacht houden: “Dat zou mijn oproep zijn, maar alert blijven, alert zijn. Ik zeg er altijd bij wees alert. Als je gekke dingen ziet, meld ze.” (PC 20 november 2015) Alertheid staat dan dus bijna gelijk aan ‘waakzaamheid’ en alert is dan snel hetzelfde als ‘kordaat’: “We kunnen vaststellen dat door alert optreden van medewerkers van de NOS, beveiliging en de politie de situatie snel onder controle werd gebracht. (…) Na Parijs zijn er op het Mediapark maatregelen genomen, verhoogde alertheid.” (PC 30 januari 2015, nadat een Delftse student de redactie en de studio van het NOS Journaal was binnengedrongen.)
Na alert en alertheid kan vervolgens het werkwoord alerteren ontstaan of bevorderd worden, in feite hetzelfde als attenderen maar vooralsnog met iets extra’s, getuige een dankwoord van Rutte aan de vertegenwoordiger van De Telegraaf op de persconferentie van 21 augustus 2015: “Ik meen dat ik een kleine slip of the tongue had, waar u mij na afloop inderdaad op wees. Maar daar heeft u al uw collega’s daarop gealerteerd.” Het extraatje in de betekenis is hier iets lichtvoetigs-komisch van hetzelfde soort als toen de MP zich tot de Tweede Kamer richtte met een herinnering aan de vernieuwde Bijstandswet van 2003. Toen wilde ook de PvdA mensen zo snel mogelijk van de bijstand naar een baan helpen, aldus de premier voorheen staatssecretaris van Sociale Zaken: “Ik zie dat ik de vicevoorzitter van de PvdA-fractie alerteer.” (Alg. Pol. Besch. 2013) Vergelijk een later bedankje aan iemand op de persconferentie van 4 december 2015: “Ik dank u zeer voor de alertéring.” Alerteren is wat familie van aanslaan (zie de bijdrage daarover).
AMBER ALERT
Meestal heeft alert een serieuzere lading en dat hangt zonder twijfel samen met de invoering van het sms- en later het amber-alert. Maar daar wordt het zelfstandig woord alert op z’n Engels uitgesproken en is amber de kleur van het waarschuwende verkeerslicht, oranje.
P.S. In oorsprong is alerteren ‘attenderen’ een term in de specifiek-juridische sfeer, zoals in het antwoord van staatssecretaris Kohnstamm (1998) over het zogeheten millenniumplatform “juist bedoeld om het MKB aan de hand te nemen en te alerteren.” De toenmalige staatssecretaris Rutte gebruikte het ook in 2004 al in de wat afgeleide betekenis ‘aan de bel trekken’: “Het is uiteraard aan de Kamer om eventueel nog te alerteren en zo’n wetsvoorstel op de agenda te zetten.” Rutte houdt van werkwoorden met het achtervoegsel –éren: zie morgen.
