Achten heeft in feite dezelfde betekenis als denken, menen, vinden. Maar terwijl die laatste drie werkwoorden heel gewoon zijn, heeft het eerste een bijna voorname uitstraling. (Vergelijk Schragen.) Rutte gebruikt het relatief beperkt en vrijwel alleen in het meervoud als hij hoorbaar namens de coalitie of samen met een andere minister spreekt:
- dit is wat wij zeer verdedigbaar achten (PC 16.09.2011)
- alle maatregelen in te voeren die wij noodzakelijk achten om ervoor te zorgen dat (PC 14.10.2011)
- als nou wij een besluit nuttig achten (PC 30.03.2012)
Blijkbaar combineert achten heel goed met een bepaald soort bijvoeglijke naamwoorden zoals verdedigbaar, noodzakelijk, nuttig, wenselijk, van belang. Informele en emotionele woorden passen daar niet (*wij achten het smerig, ellendig, lelijk, verschrikkelijk is moeizaam zoal niet uitgesloten Nederlands) en het werkwoord heeft mede daardoor een uitstraling van degelijkheid. Er is lange tijd intellectuele arbeid verricht, iets is van alle kanten rationeel bekeken en vervolgens volgt uit dat proces een slotsom waar achten bij past en waar denken of vinden of menen gewoon te zwakke uitdrukkingen voor zouden zijn.
Daarom was het heel voorstelbaar (het onderwerp was er ernstig genoeg voor) dat er juist voor achten gekozen werd toen het kabinet half oktober verrassend verklaarde, in bepaalde situaties de mogelijkheid tot hulp bij zelfdoding te willen uitbreiden. Rutte daarover bevraagd op de persconferentie na de ministerraad van 14 oktober 2016, letterlijk geciteerd: “We zijn uiteindelijk tot de conclusie gekomen dat gegeven het feit dat er mensen zijn die hun leven voltooid achten, die nu niet onder de bestaande wetgeving de mogelijkheid hebben om ook van wetgeving ten aanzien daarvan gebruik te maken, hebben wij uiteindelijk het als noodzakelijk geoordeeld om die mogelijkheid wel te creëren. Dus ook als er geen medische grondslag is maar het leven als zodanig als voltooid wordt beschouwd.” Hier spreekt een premier over een hoorbaar beladen onderwerp, dat maken de niet zo soepel lopende zinnen net zo duidelijk als de drie werkwoorden achten, oordelen en beschouwen. Laten we die laatste drie de zware en in contrast daarmee denken, menen, vinden de lichte variant van de verba putandi noemen. (Verba putandi is een parapluterm voor die werkwoorden die een vorm van denken uitdrukken.)
Wat was er toch aan de hand op 7 december 2012? Het kan aan de inhoud gelegen hebben dat de minister-president liefst driemaal op één persconferentie dat verheven achten in de mond nam. Er was eerst een wat gespannen sfeer over de rol van de overheid nadat er kort tevoren een grensrechter was overleden na geweld op het voetbalveld. Het bleef serieus maar het onderwerp was eenvoudiger toen er vragen kwamen over PvdA-staatssecretaris Verdaas die al kort na zijn aantreden opstapte.1) Daarna kwam Europa aan de orde en in het bijzonder de toekomstplannen die de voorzitter van de Europese Raad, Herman van Rompuy, had gepresenteerd. Rutte, nu nog meer gevraagd in de rol van staatsman en toch krampachtig formulerend:
- Het uitgangspunt van het kabinet is een stabiele munt-unie, omdat wij achten dat dat een belangrijke voorwaarde is voor economische groei en het creëren van banen.
- Omdat wij achten dat het heel belangrijk in de munt-unie dat iedereen zich aan de afspraken houdt.
- En wij achten dat de randvoorwaarden daar omheen zodanig zijn dat dit een verantwoorde inzet is.
Ook enkele maanden eerder al overtrad de premier de kennelijke voorkeur die achten aan de dag legt met betrekking tot de woordsoort die het direct voor of na zich wil hebben (“We hebben toen gezegd we stellen het uit en wij achten het nu zover dat Oman voldoende stabiel is”, PC 18.11.2011) en later deed hij dat nomaals (“Frans Timmermans en ik achten die maatregelen die gisteren genomen zijn een eerste stap”, PC 07.03.2014). Wij achten het nu zo ver, wij achten maatregelen een eerste stap? Wat ís dit voor Nederlands? Achten is een deftig, juridisch-plechtig werkwoord dat complexe eisen aan zijn directe omgeving stelt waar Mark Rutte zich niet steeds aan houdt. Dat gaat een taalgebruiker gemakkelijker af als hij een schriftelijke tekst voorbereidt dan wanneer hij in zekere zin a prima vista spreekt zoals Rutte op zijn persconferenties na de ministerraad.
1) Co Verdaas had al na een maand zijn ontslag ingediend: als Gedeputeerde in Gelderland bleek hij Arnhem-Nijmegen te hebben gedeclareerd en niet de langere afstand van Arnhem naar Zwolle, zijn feitelijke woonplaats.
