Uitsmijtend deze week een aantal voorbeelden van anglicismen. Daar is de taal van Mark Rutte rijk aan. Een belangrijk deel van de persconferentie na de ministerraad van 19 augustus 2016 is in Nieuwspoort gewijd aan de eerder deze zomer mislukte coup in Turkije. 1) De schuld daarvan zoekt de Turkse president Erdogan bij Gülen en diens volgelingen, die hij op grote schaal ontslaat, gevangen neemt en vervolgt. De Nederlandse minister-president waarschuwt net als collega-regeringsleiders dat deze intern-Turkse tegenstelling niet naar andere landen moet worden geëxporteerd. Dat zal Nederland niet “tollereren” zegt hij (tolereren driemaal zó uitgesproken en dat moet naar het Engelse voorbeeld tolerate gebeurd zijn: een anglicisme kan een woord zijn, een vertaling, maar dus ook de uitspraak e.d. – “tollereren” is een uitspraak-anglicisme).
Op deze persconferentie een keer géen Engels uit de mond van de premier, behalve dan eenmaal een taskforce. Een even grote verrassing is dat er vier maal een uiting als deze gesignaleerd kan worden: “Turkije is bezig zich te verhouden tot die coup-poging”. De andere citaten vallen in hetzelfde kader maar hebben betrekking op mensen met Turkse wortels die zich in Nederland hebben gevestigd, inclusief hetzelfde ongewone werkwoord:
- “je hebt je wel ook te verhouden tot die Nederlandse samenleving”
- (respect voor onze wetten en cultuur maar) “ook dat je je daarmee verhoudt, dat als je kiest…”
- “… dat zij zich hier als Nederlanders zich verhouden tot Nederland”
Met Van Dale in de hand laten deze vier citaten zich niet begrijpen. De context maakt duidelijk dat de Nederlandse premier met zich verhouden in alle vaagheid en neutraliteit iets bedoelt in de sfeer van ‘een positie innemen tegenover’ en wellicht eerder nog ‘wat wij een redelijke positie vinden innemen tegenover’.
Wellicht moeten we het Engelse woordenboek te hulp roepen en zoeken bij de meest nabije vertaling van ‘zich verhouden’, namelijk to relate. The Oxford Dictionary of English geeft als negende betekenis ‘to understand or have empathy for; to identify or feel a connection with’ en dat past precies. Hier hebben we dus te maken met een vertaal-anglicisme. [Zie de aanvulling onderaan.]
Hoezo, géen Engels op deze persconferentie uit de mond van Mark Rutte?
TO RELATE (9) OED
1) Coup wordt niet alleen door Rutte uitgesproken als “koep” en dus in strijd met het Franse origineel, “koe”. Coup en coupe klinkt dan identiek. Het is een voorbeeld van het teruggaan van de Franse uitspraak in het Nederlands ten koste van het Engels, vergelijk het genoemde “tollereren” en denk ook aan de realisering van en het accent in een woord als budget (“búdzjet” tegenover “buudzjè”) Dat het Engels leidend is, valt te horen aan de wijze waarop nogal wat sportverslaggevers de naam Hannover uitspreken. Die hoofdstad van de deelstaat Nedersaksen wordt in het Duits als “Hannóver” gerealiseerd. De bedoelde voetbalcommentatoren zeggen in meerderheid “Hánnover” met het accent op de eerste lettergreep in overeenstemming met het Engels. De accentuering van plaatsnamen is een onderwerp op zich.
Aanvulling 28.10.2020. Premier Rutte kreeg het vandaag met de Kamer aan de stok over een gisteren aangenomen motie waarin om een forse verhoging van het salaris van zorgmedewerkers wordt gevraagd. (De aanneming was het toevallige gevolg van foutief stemgedrag van een lid van de CU-fractie die haar vóór nog lang als een meloen op de maag zal voelen liggen.) De kwestie was dat een ANP-bericht had gemeld dat de minister-president had gezegd dat hij zich bij een eventuele aanneming aan de uitvoering van de motie zou moeten houden. Neen, zei Rutte vandaag, hij had gezegd dat hij zich bij aanneming van die ontraden motie daar toe zou moeten verhouden. De premier bekende ook dat hij dit werkwoord vaak gebruikt.
