De ene ellende is de andere niet en ook wat de ene sociale groep eronder verstaat hoeft niet gelijk te zijn aan de opvattingen van een andere groepering. Hou een maandje bij in welke context het begrip ellende in het Reformatorisch Dagblad gebruikt wordt en vergelijk dat met bijvoorbeeld AD/Haagsche Courant. 1)
In de maand december ging ’t in het Reformatorisch Dagblad over de sociale ellende in Amsterdam waar hulpverleners mee te maken kregen, ellende die in huwelijken voorkomt als gevolg van internet, “armoede, conflicten en andere ellende” in Nairobi, de pijn van de oorlog die in Syrië wordt ervaren, en de ellende die vuurwerk veroorzaakt met oog-amputaties tot gevolg.
Dat komt grosso modo overeen met wat in Van Dale aan omschrijvingen bij het lemma ellende staat: zeer beklagenswaardige toestand of omstandigheid, leed door uitwendige omstandigheden, rampzalige of beklagenswaardige ervaring.
In december 2016 lezen we in AD/Haagsche Courant dit soort dingen in het kader van hetzelfde woord ellende:
- mensen in een vroeg stadium aanspreken. Daarmee voorkom je op voorhand al veel ellende
- Nog één keer kerstinkopen doen in een bouwput en dan is de ellende voorbij in ‘s-Gravenzande
- De humor in De Haag is ondanks alle ellende nog niet verdwenen (rechtszaak Wang/ADO)
- Achteraf gezien kun je zelfs stellen dat voor ADO de sportieve ellende vlak daarna pas echt begint
- Maar het wordt hier niks, zolang de ellende rond de raamprostitutie blijft bestaan (d.w.z. voor de omgeving)
In de overgrote meerderheid van de keren dat AD/Haagsche Courant het woord ellende gebruikt, gaat het om dichtbij – minder prettig Kerstinkopen doen voor mensen in ‘s-Gravenzande, onaangename ervaringen voor liefhebbers van betaald voetbal in Den Haag, voor bewoners van Het Oude Centrum. Rampzalig of beklagenswaardig in de geest van het Reformatorisch Dagblad is het – met permissie – allerminst. Het past bij de tweede helft van de laatste betekenis van Van Dale: ‘getob, narigheid’.
De ene ellende is de andere niet.
Waar op de schaal Reformatorisch Dagblad – AD/Haagsche Courant bevindt zich minister-president Rutte, wanneer gebruikt hij hetzelfde begrip? Hij spreekt van de hoop op strengere handhaving door Europa van financiële regels zodat “er in de toekomst niet opnieuw dit soort ellende kan ontstaan” in Zuid-Europa. Hij wil in dit kader “zoveel mogelijk automatische sancties en het voorkomen in de toekomst van dit soort ellende”. Later: “Wees blij dat je dan in elk geval een heel klein meevallertje hebt in al die ellende” – het gaat opnieuw over financieel-economische zaken.
Meer citaten met hetzelfde woord, zonder veel toelichting of precieze verwijzing?
- Dat geeft hoop dat we uiteindelijk die ellende met de euro
- Daardoor zitten we hier met deze ellende en die zijn we aan het oplossen. (over de redding van banken)
- deze financiering, maar dan leidt het tot hoger financieringskosten, het leidt tot populariteit vandaag en grote ellende later
- die vastgoedportefeuille, waar allemaal de ellende begon (van de crisis van 2008)
- Dat is natuurlijk de ellende dat we zo rond die 3 blijven hangen (het begrotingstekort)
Soms heeft de premier het over vluchtelingen op een van z’n wekelijkse persconferenties als hij spreekt van ellende. Maar dat voorziet hij dan van een speciale aanduiding, want de ene ellende is de andere niet:
- Wij kunnen asielzoekers opvangen die echt in de ellende zitten
- We zijn een land dat openstaat voor mensen die echt in de ellende zitten.
- Ze komen naar Denemarken en naar Nederland vanwege onze onderliggende grote welvaart en de toekomstmogelijkheden die dat biedt. Daarom komen mensen hier naartoe, gedreven door grote ellende.
In déze gevallen gaat het dus om echte en grote ellende: het wordt er speciaal bij vermeld. Gewoon ellende is voor de minister-president hoofdpijn hebben in z’n baan (getob!) in verband met kwesties die met het huishoudboekje van de overheid te maken hebben. Rutte opereert in dit opzicht in de nabijheid van AD/Haagsche Courant.
De inhoud van ellende kan voor de een wat anders zijn dan voor een ander, ook al spreken ze oppervlakkig gezien dezelfde taal. Wat zei Loesje, in 2006:
Loesje
1) Met dank aan LexisNexis.
